लेखक
श्री अजय कोटणीस – निवृत्त व्यवस्थापक- स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद
(लेखक परिचय- लेखाच्या शेवटी)
*लोकां सांगे ब्रह्मज्ञान..*
क्रमशः (५)
मार्च एंड झाल्यानंतर महिन्याभरातच माझी बदली पुन्हा महाराष्ट्रात झाली. रीतसर निरोप समारंभ झाल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी सकाळी मिनी ट्रक मध्ये सामान भरून निघायचे ठरले. मात्र दुसऱ्या दिवशी मिनी ट्रक सकाळ ऐवजी संध्याकाळी आला आणि सामान भरून निघायला रात्र झाली.
अंधाऱ्या रात्री निबीड अरण्यातून सुनसान, निर्मनुष्य रस्त्याने आमचा ट्रक महाराष्ट्राच्या दिशेने निघाला होता. ट्रकच्या केबिन मध्ये ड्रायव्हर शेजारील दुहेरी सीटवर मी पत्नी व मुलांसह बसलो होतो. भोवतालच्या गडद काळोखातून मार्ग काढीत ट्रक धीम्या गतीने पुढे चालला होता. त्याच्या हेड लाईटच्या प्रकाशात रस्ता ओलांडणारे साप, ससे, मोर, हरीण, कोल्हे असे वनचर प्राणी पाहून आपण थिएटर मध्ये बसून “जंगल बुक”, “लॉयन किंग” किंवा “नार्निया” सारखा चित्रपट “थ्री-डी” मध्ये पाहतो आहोत, असा भास होत होता.
एका जीवघेण्या वळणावर अचानक ड्रायव्हरने करकचून ब्रेक दाबल्यामुळे कर्कश आवाज करीत ट्रक थांबला. झाडाच्या फांद्या आडव्या टाकून कुणीतरी जाणून बुजून रस्ता बंद केलेला होता. हा वाटमारीचा तर प्रकार नाही ना, अशी शंका येऊन सावधपणे कानोसा घेत आम्ही गाडीतच स्तब्ध बसून राहिलो.
थोडा वेळ असाच भयाण, रहस्यमय शांततेत गेला. मग रस्त्याच्या दोन्ही बाजूंच्या उतारावरील गर्द झाडीत जराशी कुजबुज व हालचाल जाणवली. मध्येच एखादा टॉर्च क्षणभर चमकून लगेच विझायचा. एखाद्या दबा धरून बसलेल्या हिंस्त्र वाघाच्या चमकणाऱ्या डोळ्यां सारखाच तो लुकलुकणारा प्रकाश भासायचा.
झाडीतून कुणीतरी खुणेची कर्णकटू शिटी वाजविली आणि गलका करीत हातात लाठी आणि टॉर्च घेतलेल्या पंधरावीस जणांनी खालचा उतार चढून रस्त्यावर येत आमच्या ट्रकला वेढा घातला. त्यातील एक जणाने टॉर्चच्या प्रकाशात ट्रकची नंबर प्लेट पाहिली आणि “हाच तो ट्रक आहे !” असे तेलगू भाषेत कुणालातरी ओरडून सांगितले. लगेच रस्त्यावरील झाडाचा अडथळा बाजूला करून दोन मोठ्या व्हॅन आमच्या ट्रक समोर येऊन थांबल्या. एखाद्या कुख्यात डाकूच्या टोळीला पोलिसांनी चारी बाजूंनी घेरावं तसं चित्रपटातल्या सारखं ते दृश्य होतं.
ते टॉर्चधारी, फॉरेस्ट खात्याच्या फ्लाईंग स्क्वाडचे लोक होते. सागवानाने भरलेला एक ट्रक उतनुरहून महाराष्ट्राकडे निघाला आहे अशी गुप्त खबर त्यांना मिळाली होती. मागच्या बाजूने आत चढून त्यांनी ट्रकची तपासणी सुरू केली. आतील घरगुती फर्निचर पाहून त्यांचा प्रचंड विरस झाला. “त्या” दहा सागफळ्या पाहून त्यांचे डोळे आनंदाने चकाकले. पण त्यावरील फॉरेस्ट विभागाचा शिक्का पाहताच पुन्हा एकदा ते निराश झाले. एव्हाना माझी ट्रान्स्फर ऑर्डर व रीलिव्हिंग लेटर मी त्यांच्या ऑफिसरला दाखविले होते.
मग अखेरचा प्रयत्न म्हणून,
“कशावरून हे फर्निचर व या साग फळ्या चोरीच्या नाहीत ? तुमच्या जवळ हे लाकूड खरेदी केल्याची सरकारी पावती आहे काय ?” असा बिनतोड कायदेशीर प्रश्न विचारून मला कोंडीत पकडण्याचा त्यांच्या ऑफिसरने प्रयत्न केला.
सर्व फर्निचर तसेच साग फळ्यांचा उल्लेख असलेली सूर्यकुमार साहेबांनी दिलेली फॉरेस्ट विभागाची दंडाची पावती आठवणीने खिशात ठेवली होतीच. ती त्या ऑफिसरला दाखवताच..
“कशावरून ही पावती खरी आहे ? आजकाल अशा बनावट पावत्यांचा सुळसुळाट झाला आहे ? या पावती वरील सही कुणाची आहे ?”
असा निष्फळ युक्तिवाद करीत मला चाचपण्याचा त्याने शेवटचा प्रयत्न केला.
“फॉरेस्ट रेंजर श्री.सूर्यकुमार साहेबांची ही सही आहे. तुमच्या जवळ असलेल्या वायरलेस सेट वरून त्यांच्याशी संपर्क साधून पावतीच्या खरेपणाबद्दल खात्री करून घेऊ शकता..!”
माझ्या ह्या उत्तराने देखील त्या ऑफिसरचे पुरेपूर समाधान झालेले दिसत नव्हते.
“सूर्यकुमार साहेब आज इथेच आहेत. बाजूच्या जंगलातील टेन्ट मध्ये बसले आहेत. त्यांना ही पावती दाखवून येतो..”
असे म्हणून ती पावती घेऊन तो ऑफिसर बाजूच्या जंगलात उतरत काळोखात दिसेनासा झाला.
आज आपलं काही खरं नाही, हे फॉरेस्ट वाले आपल्याला लवकर सोडणार नाहीत असा विचार करून आमच्या ड्रायव्हरने आपला सामानाचा ट्रक रस्त्याच्या कडेला घेतला आणि खाली उतरून एका फॉरेस्ट गार्डशी तेलगू भाषेत गप्पा मारत निवांतपणे बिडी ओढू लागला.
माझा लहान मुलगा या साऱ्या प्रकाराने खूप घाबरला होता. सुनसान दाट जंगल, सर्वत्र असलेला गर्द भीषण काळोख, भुतासारखे भासणारे उंचच उंच स्तब्ध साग वृक्ष.. अशा वातावरणात आमच्या ट्रकचे तसेच फॉरेस्टच्या दोन्ही व्हॅनचे हेड लाइट्स अजूनही ऑनच होते. भरीस भर म्हणून ट्रकला वेढा घातलेल्या पंधरा वीस गार्ड्सच्या हातातील प्रखर झोताचे टॉर्चही सुरूच होते. एखाद्या चोराकडे किंवा पिंजऱ्यातील हिंस्त्र जनावराकडे पहावे तसे ते खाली उभे राहून आमच्याकडे बघत होते.
“पप्पा, हे आपल्याला मारून तर टाकणार नाही ना ?”
माझा पाच वर्षाचा लहान मुलगा मला भीतीने बिलगत विचारत होता. कदाचित टीव्हीवर पाहिलेल्या सिनेमातील अशाच प्रकारची डाकुंची दृश्ये त्याला आठवत असावीत. खरं तर त्याला खूप जोराची लघवी लागली होती. पण अशा धोकादायक जागी लघवीसाठी खाली उतरण्यास तो तयार नव्हता.
रात्रीचे दोन वाजले होते. आम्हा तिघांनाही खूप झोप येत होती. जांभया देत अवती भवतीच्या मिट्ट अंधाराकडे पहात आम्ही जागे राहण्याचा आटोकाट प्रयत्न करीत होतो. रातकिड्यांची किरकिर, टिटवी सारख्या पक्ष्यांचे ओरडणे आणि अधून मधून ऐकू येणारी झाडांच्या पानांची सळसळ व फॉरेस्ट गार्ड्सची हलक्या आवाजातील कुजबुज..! सारंच खूप भयाण, कंटाळवाणं वाटत होतं. वेळ जाता जात नव्हता..
सूर्यकुमार साहेब जंगलातील त्यांच्या टेन्टच्या बाहेर येणार नाहीत याबद्दल मला पक्की खात्री होती. तशीही पुन्हा त्यांचे तोंड पाहण्याची मलाही अजिबातच इच्छा नव्हती.
बऱ्याच वेळाने जंगलात गेलेला तो अधिकारी परत येताना दिसला.
“रेंजर साब आपसे खुद ही मिलना चाहते है ! प्लीज, आप नीचे आईये.. !!”
जवळ येऊन नम्र भाषेत तो विनंती करता झाला.
“पप्पा, खाली उतरू नका..” असं ओरडून माझा शर्ट घट्ट पकडीत मुलगा विनवित असताना त्याचाकडे लक्ष न देता मी खाली उतरलो. ऑफिसरने माझ्यासाठी खुर्ची मागवली. त्यावर बसून मी रेंजर साहेबांची वाट पाहू लागलो.
थोड्या वेळाने अचानक माझ्या खुर्चीमागून येऊन समोर प्रगट होत आपल्या चिरपरिचित हसऱ्या मुद्रेने “जय हिंद, सर !” म्हणत सूर्यकुमार साहेबांनी मला आदराने कडक सल्युट ठोकला. त्यानंतर लगेच माझा हात हातात घेऊन प्रेमाने दाबला आणि बळजबरीने मला जवळ खेचत घट्ट मिठी मारून म्हणाले..
“ओहो.. व्हॉट अ सरप्राइज ! सर, कितने दिनों के बाद मिल रहे है हम.. ! रिअली अनबिलिव्हेबल.. !!”
ट्रक मध्ये बसलेल्या माझ्या पत्नीकडे लक्ष जाताच ट्रकच्या दरवाजा जवळ जात हात हलवित म्हणाले..
“हॅलो भाभीजी, कैसे है आप ? फायनली, अपने गाँव वापस जा रहे हो ? आपका बनाया टेस्टी मसाला डोसा अभी भी याद है.. फिरसे खाने के लिए एक दिन जरूर महाराष्ट्रा में आपके घर आऊंगा.. !! विश यू हॅपी जर्नी, मॅडम..!”
त्यानंतर आईला बिलगून त्यांच्याकडे संशय मिश्रित कुतूहलाने पाहणाऱ्या लहानग्या अनिश कडे पाहून म्हणाले..
“हाय प्रिन्स ! डरो मत.. हम तुम्हारे पापा के दोस्त है..”
त्यानंतर खिशातून मूठभर चॉकलेट्स काढून ती अनिशच्या हातात ठेवत म्हणाले..
“हॅव धिस..! इस जंगल में तुम्हे बस इतना ही दे सकता हूं मैं..!”
रेंजर साहेबांच्या मैत्रीच्या या खोट्या प्रदर्शनाला मी आता भुलणार नव्हतो. माझ्या डोळ्यांतील तिरस्कृत भाव आणि कोरड्या प्रतिसादा वरून त्यांच्या ही ते सहज लक्षात आलं असावं. त्याकडे दुर्लक्ष करीत..
“दिन में निकलने की बजाए, आप इतनी रात में क्यों निकले ? वो भी फॅमिली के साथ.. और ऐसे ट्रक मे बैठ कर..! आपका बँक, कार का पैसा नही देता क्या ? अरे भाई, ये खतरनाक जंगल है.. चिता, शेर, भालू कभी भी अटॅक कर सकते है..! और हमारे डिपार्टमेंट को टीक स्मगलिंग का डाउट भी आता है ऐसे रात में चलने वाले व्हेईकल्स पर.. !!”
असं म्हणून त्यांनी हाताखालच्या अधिकाऱ्यांशी कसली तरी महत्त्वाची गंभीर चर्चा केली. त्यानंतर आमच्या ट्रकच्या ड्रायव्हरला बोलावून घेत त्याला तेलगू भाषेत काही तरी समजावून सांगितलं. मग माझ्याकडे वळून ते म्हणाले..
“आज हमारे फॉरेस्ट डिपार्टमेंट के सेंट्रल अँटी टीक स्मगलिंग फोर्स का annual इन्स्पेक्शन है.. यहाँ से “निर्मल-भैंसा” रास्ते तक जगह जगह पर डिटेल चेकिंग हो रही है.. बेवजह इस रास्ते पर आपको बहुत तकलीफ होगी.. रुकना भी पडेगा हर जगह.. यहाँ से महाराष्ट्र बॉर्डर तक जाने वाला एक कच्चा शॉर्ट कट है, जहाँ पर आज की चेकिंग नही है.. वहां से ये मिनी ट्रक आसानीसे निकल सकता है.. आप लोग हमारी सफारी जीप में पक्के रास्ते से स्टेट बॉर्डर तक जाइए.. ट्रक के साथ हमारा एक ऑफिसर रहेगा.. प्लीज, इन्कार मत करना..! आप को सच्चे दिल से मदत करना चाहता हूं.. !!”
दोन्ही हात जोडत सूर्यकुमार विनवणी करीत होते.
थोड्याशा अनिच्छेनेच आम्ही फॉरेस्टच्या जीप मध्ये बसलो. मी अद्याप रेंजर साहेबांशी एक शब्दही बोललो नव्हतो. आम्ही निघतानाही त्यांच्याकडे पहाणं मी हेतुपुरस्सरपणे टाळलं. टेन्ट मधून काही ब्रेड व बिस्कीटांचे पुडे मागवून ते आम्हाला देण्यासाठी त्यांनी ड्रायव्हरकडे दिले. जीप बरीच पुढे गेल्यावर मी सहज मागे वळून पाहिलं.. रेंजर साहेब अजूनही रस्त्यावर उभे राहून आमच्याकडेच पहात हात हलवून निरोप देत होते.
फॉरेस्टच्या जीपमधून म्हैसा (Bhainsa) जवळील महाराष्ट्र बॉर्डर क्रॉस करून नांदेड जिल्ह्यातील भोकर पर्यंत पोहोचलो. थोड्याच वेळात आमचा मिनी ट्रक ही तिथे येऊन पोहोचला. ट्रक सोबत आलेल्या आंध्र प्रदेशच्या फॉरेस्ट ऑफिसर सोबत तिथल्याच एका हॉटेलमध्ये आम्ही नाश्ता घेतला. आमचा निरोप घेताना त्या ऑफिसरने वायरलेस सेट वरून सूर्यकुमार साहेबांशी संपर्क साधला. त्यावेळी त्यांनी माझ्याशी बोलण्याची इच्छा व्यक्त केली.
आत्ता नुकत्याच केलेल्या मदतीबद्दल “थॅन्क्स!” असं म्हणून त्यांचे आभार मानले तेंव्हा उत्तरा दाखल बोलताना ते म्हणाले..
“सर, आय नो, मुझ पर बहुत नाराज हो आप.. ! न जाने हमारे मुल्क से कैसी कैसी भली बुरी यादें साथ ले कर जा रहे हो…
आप मेरे बंगले पर आकर गए.. आपको मेरे प्रायव्हेट हॉल मे जाते हुए मैने देख लिया था, ईसलिये उस दिन मै बाहर से ही वापस लौट गया था..
आपने मेरी ऐशो-आराम भरी, शौकिया पसंद, सुखभोगी, विलासितापूर्ण जिंदगी तो देख ली.. मेरी कथनी और करनी में अंतर भी देख लिया.. मै ऐसा ही हूं, मुझे लक्झरी लाईफ जीने की आदत सी पड़ गई है..
आपको अभी दुनिया का ठीक से तजुर्बा नही है.. दुनिया ऐसी ही है.. जो दिखती है वैसी कभी नही होती..
फिर भी, आपसे कहना चाहूंगा की जहां तक हो सके ईमानदारीसे ही जिंदगी बिताओ.. बेईमानी की कमाई से इकठ्ठा की हुई इन चीजों से सुख और आराम तो अवश्य मिलता है, लेकिन शांती और समाधान कभी नही मिल सकता..
मैने आपको अपरिग्रह का जो रास्ता बताया था, वो अपनाना बहुत कठिन तो है, लेकिन सच्चा सुख उसी रास्ते पर चलनेसे मिलता है.. मुझे अफसोस है के मै खुद इस रास्ते पर चल न सका..
आप की फॅमिली बहुत खुबसुरत है, आप हमेशा खुश रहे, सुखी और समाधानी रहे, यहीं कामना करता हूं.. भाभीजी को प्रणाम !”
एवढं बोलून सूर्यकुमार साहेबांनी वायरलेस कट केला. आज त्यांच्याशी एवढं कडवट, त्रयस्थपणे वागल्याबद्दल मला चुटपुट लागून राहिली होती.
महाराष्ट्रातील रुक्ष रस्त्यांवरून भोकर, वसमत, औंढा, जिंतूर, मंठा मार्गे आणखी आठ तासांचा कंटाळवाणा प्रवास करून दुपारी उशिरा जालन्याला पोहोचलो. उतनुरचे ते हिरव्यागार जंगलाचे, भोळ्या आदिवासींचे, निर्दयी पोलिसांचे, क्रूर नक्षलवाद्यांचे, नवनवीन साहसी, रोमांचक अनुभवांचे दिवस आता सरले होते. निरर्थक इर्षा, द्वेष, स्पर्धा, चढाओढ, लाचारी, चमचेगिरी यांनी भरलेल्या स्वार्थी शहरी दुनियेत आपण पुन्हा प्रवेश करीत आहोत असेच प्रवास करताना जाणवत होते.
… आज इतक्या वर्षांनंतरही उतनुरच्या सागवानी रॉकिंग चेअर बसून झुलत झुलत कधी जैन तत्वे, गीतेची वचने, गांधींचे विचार, बुद्धांची प्रवचने वाचतो आणि त्यात “अपरिग्रह” शब्दाचा उल्लेख येतो तेंव्हा रेंज फॉरेस्ट ऑफिसर सूर्यकुमार साहेबांचा रुबाबदार हसरा चेहरा, त्यांनी माझ्या घरी दिलेलं मोटिव्हेशनल स्पीच आणि त्यांचा तो आलिशान दिवाणखाना आठवतो.
(समाप्त)
.(मागील लेखांची लिंक).*
लेखक परिचय-
श्री अजय कोटणीस हे स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद मधून शाखा व्यवस्थापक या पदावरून निवृत्त झाले आहेत. त्यांचा ३५ वर्षांचा प्रदीर्घ अनुभव असून, त्यांच्या कार्यकाळात त्यांनी महाराष्ट्रातच नाही तर बाहेरील राज्यांमध्येही सेवा बजावली. त्यांना त्यांच्या सेवेत आलेले चित्तथरारक अनुभव ते त्यांच्या उत्कंठावर्धक शैलीत वर्णन करतात, आणि वाचकाला शेवटपर्यंत कथानका वर खिळवून ठेवतात.
निवृत्तीनंतर त्यांनी मिळालेल्या वेळेत हे अनुभव लिहून काढले आणि त्यांच्या फेसबुक पेज वर प्रकाशित केलेले आहेत, आणि ते सर्व अत्यंत लोकप्रिय झाले. बँकेतील, किंवा केवळ मित्रपरिवारातीलच नाही, तर सर्व स्तरावरील वाचकांचा त्यांना खूप प्रतिसाद मिळाला, आणि वाचक त्यांच्या पुढल्या पोस्टची आतुरतेने वाट पाहू लागले. आज त्यांच्याच फेस बुक वर या आधी प्रकाशित झालेल्या या कथानकाचे सादरीकरण या ब्लॉगवर करण्यासाठी त्यांनी परवानगी दिल्यामुळे, 5 भागांची ही कथा मालिका आपल्या ब्लॉगवर प्रकाशित केली आहे.
Discover more from Blissful Life
Subscribe to get the latest posts sent to your email.