श्री अजय कोटणीस – निवृत्त व्यवस्थापक- स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद
(लेखक परिचय- लेखाच्या शेवटी)
ही लेखमाला श्री कोटणीस यांच्या फेसबुक पेज वर नुकतीच त्यांनी प्रसिद्ध केली आहे आणि तिला वाचकांचा भरभरून प्रतिसाद नेहमीप्रमाणे मिळतो आहे. इथे ही लेखमाला या ब्लॉगच्या वाचकांसाठी, श्री कोटणीस यांच्या परवानगीने प्रसिद्ध करीत आहोत.
बॅंकस्य कथा रम्या..
स्थितप्रज्ञ आणि उलटलेला डाव
(भाग : 10)
शनिवारचा दिवस उजाडला. आज बँक अर्धा दिवसच होती. आपापली कामं आटोपून सारा स्टाफ दुपारी चार वाजताच घरी गेला होता. माझी औरंगाबादला जायची ट्रेन संध्याकाळी सहा वाजताची असल्यामुळे ऑफिसचं सर्व काम लवकर आटोपून निवांत बसलो असतानाच रविशंकर बँकेत आला.
“सर, आपसे कुछ बात करनी है.. “
असं म्हणून त्याने आपली कैफियत मांडायला सुरवात केली.
रविशंकर आणि बेबी सुमित्रा या दोघांनाही औरंगाबादच्या सेशन कोर्टाने अद्यापही अटकपूर्व जामीन मंजूर केलेला नव्हता. जोगळेकर वकिलांच्या प्रयत्नांना अजून यश येत नव्हतं. आतापर्यंत आम्ही आमच्या कर्मचारी संघटनांकडे या प्रकरणात मदतीसाठी धाव घेतलेली नव्हती. खरं म्हणजे आमच्या बँकेत अधिकारी वर्गासाठी एक व अन्य कर्मचाऱ्यांसाठी एक, अशा दोन वेगळ्या, स्वतंत्र कामगार संघटना अस्तित्वात होत्या. सुदैवाने या दोन्ही संघटना सशक्त, प्रभावी आणि झुंजार वृत्तीच्या होत्या.
या व्यतिरिक्त बँकेत जातीनिहाय देखील काही कर्मचारी संघटना होत्या. यात अनुसूचित जाती व जमाती (SC/ST) प्रवर्गातील कर्मचारी व अन्य मागासवर्गीय (OBC) प्रवर्गातील कर्मचारी यांच्या देखील स्वतंत्र संघटना होत्या. रविशंकर हा बिहारमधील “कहार” नामक अनुसूचित जाती (SC) प्रवर्गातील होता तर बेबी सुमित्रा ही छत्तीसगडच्या आदिवासी समाजातील म्हणजेच अनुसूचित जमाती (ST) प्रवर्गातील होती.
काही संकुचित वृत्तीच्या अप्रगल्भ कर्मचारी नेते मंडळींना प्रत्येकच घटनेकडे कायम जातीयवादी चष्म्यातूनच पाहण्याची सवय असते. दुर्दैवाने औरंगाबाद मधील एका अशाच कलुषित दृष्टीच्या दुय्यम स्तराच्या नेत्याने “रविशंकर व बेबी सुमित्रा ह्यांना ताबडतोब अटकपूर्व जामीन न मिळणे” या घटनेला जातीय भेदभावाचा रंग दिला आणि या अन्यायाविरुद्ध रविशंकर व बेबी सुमित्रा यांनी आवाज उठवावा व बँक मॅनेजमेंट तसेच न्यायपालिकेत याची दाद मागावी याकरिता त्या दोघांवर दबाव आणण्याचा प्रयत्न केला.
अर्थात रविशंकर व बेबी सुमित्रा हे दोघेही मुळातच सुसंस्कृत, शालीन व सुस्वभावी असल्यामुळे त्यांनी सुरवातीला या नेत्याच्या आग्रहाला अजिबातच भीक घातली नाही. मात्र जेंव्हा या नेत्याने हेड ऑफिस मधील वरीष्ठ नेत्यांमार्फत त्या दोघांवर दबाव आणण्यास सुरवात केली तेंव्हा मात्र ते वैतागून गेले. रविशंकरचं म्हणणं होतं की मी ताबडतोब जोगळेकर वकिलांना प्रत्यक्ष भेटून त्यांना शीघ्रातीशीघ्र जामीन मिळवून देण्यास सांगावे म्हणजे या नेत्यांच्या प्रेशर मधून त्याची मुक्तता होईल.
“ठीक आहे ! उद्या दुपारीच मी जोगळेकर वकिलांची या संदर्भात भेट घेईन.”
माझ्या ह्या आश्वासनाने रविशंकर निश्चिन्त झाला. खुश होऊन तो म्हणाला..
“सर, मैं भी कल दोपहर को आपके साथ वकील साब के ऑफिस में आना चाहता हूँ.. आप के सामने मुझे उन से कुछ सवाल पूछने है.. !!”
“फिर तो बहुत अच्छा..! आप ठीक बारह बजे वकिल साब के दफ़्तर पहुँचो.. संडे के दिन उनका ऑफिस सिर्फ दोपहर एक बजे तक ही खुला रहता है..”
ठरल्याप्रमाणे दुपारी बारा वाजता जोगळेकर वकिलांच्या ऑफिस वर पोहोचलो. रविशंकर सोबत बेबी, सैनी व रहीम चाचा या तिघांनाही तिथे आलेलं पाहून मला थोडं आश्चर्यच वाटलं. आम्ही वकील साहेबांना भेटलो तेंव्हा त्यांची स्वीय सहाय्यक रश्मी नेहमी सारखीच त्यांना अगदी खेटून बसली होती. अचानक मला तिथे आलेलं बघून ती किंचित चपापली. जोगळेकर साहेबांना अगोदर मी रुपेशच्या अटकेबद्दल माहिती दिली आणि मग रविशंकर व बेबी यांना अटकपूर्व जामीन कधी मिळणार याबद्दल पृच्छा केली तेंव्हा ते म्हणाले..
“उद्याच..! रुपेशच्या अटकेबद्दल किंवा त्यापूर्वी त्याच्याकडून घेतलेल्या कबुली जबाबाबद्दल मला तेंव्हाच कळवलं असतंत तर या दोघांनाही फार पूर्वीच जामीन मिळून गेला असता. असो.. ! खरं म्हणजे आता तर तशी जामीन घेण्याचीही आवश्यकताच राहिलेली नाही. पण अनायासे या संदर्भात उद्या सकाळीच माझं कोर्टापुढे ऑर्ग्युमेंट आहे, तेव्हा रुपेशच्या कन्फेशनच्या ग्राउंडवर उद्या अकरा वाजेपर्यंत या दोघांच्याही बेल ची कोर्ट ऑर्डर मिळून जाईल.”
“आपका बहुत बहुत धन्यवाद, वकील साब..!”
दोन्ही हात जोडून वकील साहेबांचे आभार मानून रविशंकरने त्यांना विचारलं..
“सर, आपकी फीस कितनी देनी होगी ?”
“वोही, जो पहले तय हुई थी..! चालीस हजार रुपये.. !!”
“सर, मुझे पूछना यह था कि हमारी बेल के लिये आपको अबतक कुल कितना रुपया खर्च करना पड़ा ?”
रविशंकरने विचारलेला हा प्रश्न ऐकून मी गोंधळात पडलो. असा विचित्र प्रश्न त्याने का बरे विचारला असावा ? जोगळेकर साहेब ही त्या प्रश्नामुळे बुचकळ्यात पडलेले दिसत होते. ते म्हणाले..
“किस खर्च की बात कर रहे हो आप ? मैने तो बेल के लिए अबतक कोई खर्च नही किया..!”
त्यावर अतिशय नम्रपणे खुलासा करीत रविशंकर त्यांना म्हणाला..
“पब्लिक प्रॉसिक्युटर, पुलीस, कोर्ट के कर्मचारी तथा जज साब को मॅनेज करने के लिये अब तक मैने और बेबीने पच्चीस पच्चीस हजार रुपये आपके असिस्टंट पुराणिक साब को दिये है.. इस से पूर्व, हमारे साथी शेख रहीम और सुनील सैनी से भी इसी तरह दस दस हजार रुपये उन्ही के द्वारा अलग से लिये गए थे..”
जोगळेकर साहेबांप्रमाणेच माझ्यासाठीही मी माहिती नवीन आणि धक्कादायक होती. पुराणिक वकिलांनी खोटं बोलून त्यांच्या बॉसच्या नकळत अशिला कडून पैसे उकळले होते हे उघड होतं. तरी देखील स्वतःला व मॅटरला सावरून घेत जोगळेकर साहेब म्हणाले..
“तुमचा काहीतरी गैरसमज झालेला दिसतोय. मी चौकशी करतो. जर तुम्ही आधीच काही रक्कम पुराणिक वकिलांकडे जमा केली असेल तर उद्या काम झाल्यावर फक्त उरलेले पैसे द्या. तसंच ज्यांच्या ज्यांच्याकडून चुकून जास्तीचे पैसे घेण्यात आले असतील त्यांना ते परत केले जातील..”
जोगळेकर साहेबांचा निरोप घेऊन आम्ही त्यांच्या ऑफिसच्या बाहेर पडलो. भेटीचा उद्देश सफल झाल्यामुळे माझे सहकारी खुशीत होते. त्या आनंदातच जवळच्या हॉटेलमध्ये चहा पिण्यास गेलो असतांनाच तिथे रश्मीचा फोन आला. ती म्हणाली..
“मी ऑफिस मधून घरी निघाले आहे. इथून अगदी जवळच आहे माझं घर..! तुम्ही इथपर्यंत आलाच आहात तर घरी येऊन मला भेटूनच जा. तुमच्याच फायद्याचं काम आहे. वाट पाहते मी तुमची.. !!”
“ठीक आहे, आलोच मी..!”
असं बोलून फोन कट केला. माझ्या सहकाऱ्यांकडे पाहून मला एक विचार सुचला. तसंही एकट्याने रश्मीच्या घरी जाणं मला सेफ वाटत नव्हतं. मी त्यांना म्हणालो..
“आपण सारे जण आता रश्मी मॅडमच्या घरी जाणार आहोत. सुरवातीला मी एकटाच आत जाईन. नंतर मी रविशंकरला मिस कॉल करतांच तुम्ही सगळे जण तिच्या घरी या. म्हणजे आत माझ्यावर तसाच काही अवघड प्रसंग आला असला तर त्यातून माझी सुटका होईल..”
रश्मीचं घर म्हणजे एक ऐसपैस फोर बीएचके आलिशान फ्लॅट होता. बेल वाजवताच रश्मीने दार उघडत हसतमुखाने स्वागत केलं. भुरभुरणारे मोकळे केस, आकर्षक उघडे दंड दाखविणारा बिनबाह्यांचा ब्लाऊझ, बेंबीच्या खाली नेसलेली झुळझुळीत सिल्की साडी अशा सिंपल घरगुती पेहरावातही रश्मी खासच दिसत होती. हॉलमधील गुबगुबीत सोफ्यावर बसल्यावर रश्मीने फ्रिजमधून थंडगार पाणी आणून दिलं.
“छान आहे फ्लॅट तुमचा..”
काहीतरी बोलायचं म्हणून मी म्हणालो. माझ्या जवळ येऊन बसत रश्मी म्हणाली..
“जोगळेकर साहेबांनीच वाढदिवसाची गिफ्ट म्हणून घेऊन दिलाय मला हा फ्लॅट.. यू नो, माझे आणि बॉसचे खूपच जवळचे संबंध आहेत.. त्यांच्या कुटुंबातील एक सदस्यच समजतात मला ते..”
हॉलमध्ये हलक्या, मंद पाश्चात्य संगीताचे हळुवार सूर दरवळत होते. अतिनिकट बसलेल्या रश्मीने लावलेल्या उंची सेंटचा उबदार, उत्तेजक सुगंध मला अस्वस्थ करीत होता..
“अरे..! एवढी काय घाई आहे ? आत्ताच तर आलात तुम्ही.. थोडा वेळ बसा, आराम करा.. मी आलेच चेंज करून..”
कपडे तर आधीच चेंज केले आहेत हिने, आता आणखी काय चेंज करणार आहे ही बया ? असा विचार करीत तेथील टी-पॉय वरील Star & Style, Cine Blitz, Debonair, Vogue, Women’s Era अशा मासिकांतील गुळगुळीत चित्रे पहात बसलो.
थोड्याच वेळात फिकट लाल गुलाबी रंगाचा अत्यंत झिरझिरीत स्लीव्हलेस गाऊन घालून डौलदार पदन्यास करीत रश्मी हॉलमध्ये आली. ओठांना डार्क रेड लिपस्टिक लावून आलेल्या रश्मीचा उंच, भरदार, गोरापान लुसलुशीत देह त्या पारदर्शक पोशाखात अधिकच देखणा, उठावदार दिसत असल्याने ती जाम डेंजरस सेक्सी दिसत होती. कपाटातून काचेचे दोन ग्लास आणि व्हिस्कीची बाटली काढून ग्लास भरताना तिनं विचारलं..
“सोडा की आईस ?”
आळसावलेल्या मदमस्त स्वरात बोलणाऱ्या रश्मीचे इरादे खतरनाक दिसत होते.
चेहऱ्यावर आश्चर्य दाखवीत आपल्या ग्लासात बर्फाचे तुकडे टाकून तो ग्लास नाचवीत रश्मी माझ्या शेजारी येऊन बसली. अंग चोरून घेत कोपऱ्यात सरकत मी म्हणालो..
“नाही.. खरंच, मी कधीच ड्रिंक्स घेत नाही..”
“ठीक आहे बाबा.., तुम्ही ड्रिंक घेत नाही, मान्य..! पण मग आजपासून सुरू करा नं घ्यायला.. या रश्मीच्या आग्रहास्तव.. अं.. ?”
व्हिस्कीचा घोट घेत माझ्या अंगावर रेलून माझ्या डोळ्यात डोळे घालीत तो उष्टा ग्लास माझ्या ओठांजवळ आणीत रश्मी म्हणाली.
आता हे अति होत होतं. मी ताडकन उभा राहिलो..
“हे पहा मॅडम, अशा गोष्टींत मला अजिबात इंटरेस्ट नाही. अगोदर तुम्ही मला इथे कशाला बोलवलंत ते अगदी थोडक्यात सांगा..! आधीच मी खूप घाईत आहे, आणखीही खूप महत्वाची कामं आहेत मला.. माझे सहकारी माझी वाट पहात बाहेर थांबले आहेत. मी इथून लवकर निघालो नाही तर माझ्यासाठी कदाचित ते इथं तुमच्या घरी सुद्धा येतील..”
हे बोलत असतानाच रश्मीच्या नकळत मी मोबाईल वरून रविशंकरला मिस कॉलही करून टाकला.
“मॅनेजर साहेब, तुमच्या हाताखालच्या स्टाफची इतकी काय काळजी करता ? घाबरता का त्यांना ? अहो, बॉस आहात तुम्ही त्यांचे..! त्यांनीच घाबरायला पाहिजे तुम्हाला.. थांबतील ते तुमच्यासाठी कितीही वेळ.. बरं चला, आपण तुमच्या फायद्याच्या कामाबद्दल बोलू..”
रश्मीचं बोलणं चालू असतानाच दारावरची बेल वाजली. त्रासिक मुद्रेने “आता यावेळी कोण तडफडलंय..?” असं पुटपुटत हातातील ग्लास टी-पॉय वर ठेवून रश्मीने दार उघडलं. दारातील चौघा बँक कर्मचाऱ्यांना पाहून ती क्षणभर चकित झाली. पण मग लगेच सुहास्य वदनाने “ओहो, अरे वा.. !! आइये.. आइये..” असं म्हणत त्यांचं स्वागत केलं. आमचा स्टाफ आत येऊन सोफ्यावर स्थानापन्न झाल्यावर त्यांना आणि विशेषतः त्यांच्यातील बेबीला पाहून रश्मीला आपल्या अंगावरील पारदर्शी पेहरावाची लाज वाटली असावी. “एक्स्क्यूज मी.. तुम्ही बसा, मी आलेच चेंज करून..” असं म्हणून टी-पॉय वरील व्हिस्कीचा ग्लास शिताफीने उचलून घेत ती आतल्या खोलीत गेली.
थोड्याच वेळात ओठांची लिपस्टिक पुसून, बंद गळ्याचा फुल स्लीव्ह ब्लाउज आणि एक साधी सुती साडी नेसून सोज्वळ रुपात हातात सरबताचे ग्लास घेऊन रश्मी हॉलमध्ये आली. ती आल्यावर मुद्दाम तिच्या देखत रविशंकर मला म्हणाला..
“सॉरी सर, हमे वैजापूर वापस जाने की जल्दी थी और कितनी देर से आप हमारा फोन भी नही उठा रहे थे इसीलिए आपसे मिलने के लिए हमे बिना बुलाये ही मॅडम के घर आना पड़ा..! वैसे, अबतक आपका यहाँ का काम तो हो ही गया होगा..”
“अरे नही..! दरअसल, जिस काम के सिलसिलेमें मैं यहाँ आया था, वो बात तो मॅडम ने अबतक कही ही नही..”
असं म्हणून मग रश्मीकडे पहात मी म्हणालो..
“मॅडम, हे सर्व माझे विश्वासू सहकारी आहेत. तुम्हाला माझ्याशी ज्या महत्वाच्या गोष्टी बाबत चर्चा करायची आहे, ती तुम्ही नि:संकोच यांच्यासमोरही करू शकता..”
रश्मीची अवस्था पेचात पडल्या सारखी झाली पण मग पटकन निर्णय घेत ती म्हणाली..
“ठीक आहे, माझी काहीच हरकत नाही.. खरं म्हणजे जी ऑफर देण्यासाठी मॅनेजर साहेबांना मी इथे बोलावलं होतं, ती ऑफर तुम्हा सर्वांसाठीही आहे. पण सुरवात मॅनेजर साहेबांपासून होईल. कारण त्यांच्याबाबतीत हे सहज शक्य आहे.
तर… ऑफर अशी आहे की जोगळेकर साहेब पोलिसांच्या चार्जशीट मधून तुमचे नाव वगळून देतील. त्या बदल्यात तुम्हाला त्यांना पन्नास हजार रुपये फी द्यावी लागेल. आणि हे काम करण्यासाठी वकील साहेबांना तयार करण्याची माझी फी फक्त चाळीस हजार रुपये.. अशा प्रकारे फक्त नव्वद हजार रुपये खर्च करून तुम्ही किमान 15-20 वर्षं चालणाऱ्या कोर्टाच्या खटल्यातून आत्ताच कायमचे मुक्त होऊ शकता.”
रश्मीची ऑफर आकर्षक होती. ही कोर्ट केस किमान 10 वर्षं तरी चालेल असं बँकेचे वकील श्री मनोहर यांनी सांगितलंच होतं. कोर्टाच्या तारखा, पोलिसांच्या नवनवीन धमक्या, पैशांच्या मागण्या या साऱ्या त्रासातून फक्त नव्वद हजार रुपये देऊन मुक्तता होणार होती.
“पण.. असं करता येणं शक्य आहे ?”
मी माझी मूलभूत शंका रश्मीला विचारली.
“अर्थात ! ज्याप्रमाणे पोलीस चार्जशीट मध्ये एखाद्याचे नाव नव्याने जोडू शकतात त्याचप्रमाणे ते एखादे नाव गाळू ही शकतात. ही खूप क्लिष्ट प्रक्रिया आहे आणि त्यासाठी पोलिसांचे ही सहकार्य घ्यावे लागते. पण तुम्ही त्याची काळजी करू नका. ते आमचं काम आहे. यापूर्वी ही अनेकदा आम्ही आमच्या क्लायंट्सची नावे चार्जशीट मधून वगळून दिलेली आहेत.”
रश्मी ज्या आत्मविश्वासानं बोलत होती त्यावरून तिच्या बोलण्यावर काही शंका घेण्याचं कारणच नव्हतं. पण शेवटी जर जोगळेकर साहेबच हे काम करणार असतील तर थेट त्यांनाच विनंती का करू नये ? मधल्यामधे ह्या रश्मीला विनाकारण का पैसे द्यायचे ?
माझ्या मनात घोळत असलेले विचार मनकवड्या रश्मीने अचूक ओळखले असावेत. कारण, माझ्याकडे पाहून दिलखुलासपणे हसत ती म्हणाली..
“माझे बॉस फक्त मर्डरच्याच केसेस घेतात हे तर तुम्हाला ऐकून माहितंच असेल. बाकीच्या केसेसमध्ये ते फक्त कोणते महत्त्वाचे मुद्दे जज साहेबांपुढे मांडायचे हे रेफरन्स सहित आमच्या सारख्या ज्युनियर्सना सांगतात आणि त्या केसेस त्यांच्या तर्फे आम्हीच कोर्टात प्लीड करतो. तुमच्या अटकपूर्व जामिनाच्या केसेस ही बॉसने दिलेल्या मुद्द्यांच्या आधारे आम्ही ज्युनिअर वकिलांनीच कोर्टात प्लीड केल्या होत्या. मात्र चार्जशीट मधून नाव वगळणे या सारखी अवघड केस लढणे आम्हा ज्युनिअर वकिलांच्या आवाक्या बाहेरची गोष्ट आहे. त्यासाठी जोगळेकर साहेबच हवेत. आणि ते तर कोणत्याही परिस्थितीत मर्डर व्यतिरिक्त अन्य कुठलीही केस स्वतः लढत नाहीत. इथेच तुम्हाला माझी गरज आहे. ही केस लढण्यासाठी त्यांना केवळ आणि केवळ मीच तयार करू शकते. हवं तर तुम्ही डायरेक्ट त्यांना विनंती करून पहा, ते स्पष्ट नकार देतील..”
रश्मीच्या या खुलाशानंतर अन्य स्पष्टीकरणाची आवश्यकताच नव्हती. तरीदेखील मी मनातली शंका विचारूनच टाकली..
“पुराणिक वकिलांप्रमाणेच तुम्हीही तुमच्या बॉसच्या नकळत आमच्याकडून पैसे उकळत आहात असे आम्ही का समजू नये ?”
माझ्या या प्रश्नावर पोट धरून खो खो हसत ती कुटील मेनका म्हणाली..
“फसलात ना ? अहो, मुळात पुराणिक वकिलांनी आमच्या बॉसच्या नकळत तुमच्या कडून पैसे जादा पैसे घेतलेच नाहीत. त्यांची तसं करण्याची कधी हिंमतही होणार नाही. उलट बॉसच्या सांगण्यावरूनच त्यांनी तुमच्याकडून जादा पैसे उकळले होते. ही आमच्या बॉसची नेहमीचीच प्री-प्लॅनड बिझिनेस टॅक्टीज् आहे. तेरी भी चूप और मेरी भी चूप असा प्रकार असल्याने जादा पैसे देणारा सहसा याची कुणाजवळ वाच्यता करीत नाही. मात्र ह्या रविशंकर यांनी हिंमत दाखवून बॉस समोरच जादा घेतलेल्या पैशांबद्दल जाब विचारला तेंव्हा नाईलाजाने बॉसला आपलं रेप्युटेशन वाचविण्यासाठी अज्ञानाचं सोंग पांघरून तुमचे जादा घेतलेले पैसे परत करावे लागले.”
रश्मीच्या ह्या गौप्यस्फोटाने आम्ही सारे अवाकच झालो. रश्मी पुढे म्हणाली..
“मी मात्र सरळ सरळ बॉसला फसवून त्यांच्या नकळतच तुमच्याकडून पैसे घेणार आहे आणि तेही advance मध्ये. बॉस माझ्या शब्दाबाहेर नाहीत. मी त्यांना गळ टाकल्यावर केवळ माझ्या आग्रहाखातर ते तुमची केस घेतील. आणि त्या माझ्या आग्रहाचीच किंमत मला तुमच्याकडून वसूल करायची आहे, असं समजा..”
बापरे ! ही तर सगळी “चोरों की बारात”च दिसत होती. “तुमच्या ऑफर बद्दल एक दोन दिवसांत विचार करून सांगतो..” असं रश्मीला सांगून आम्ही तिचा तो मायावी रंगमहाल सोडला.
सोमवारचा दिवस उजाडला.. सकाळ पासूनच आपल्यासोबत आज काहीतरी आकस्मिक, अनुचित व भयंकर अशुभ असं घडणार आहे अशी अंतर्मनात अनामिक हुरहूर लागून राहिली होती. दहा वाजता बँकेत पोहोचून केबिनमध्ये प्रवेश करतो न करतो तोच माझ्या मागोमाग चहावाला राजू घाईघाईत आत शिरला. आज नेहमी सारखी त्याच्या हातात चहाची किटली सुद्धा नव्हती. चेहऱ्यावर भीतीचे भाव असलेला आणि बोलताना थरथर कापणारा राजू आपले डोळे मोठ्याने विस्फारून सांगू लागला..
“साहेब घात झाला.. तुम्हाला फसविण्यासाठी पोलिसांनी भयंकर कट आखला आहे. रुपेश आत्ता पोलीस स्टेशनमध्ये बसला आहे, आणि पोलिसांनी पढविल्याप्रमाणे नवीन, सुधारित कबुलीजबाब देतो आहे.
“मॅनेजर साहेब व अन्य स्टाफच्या सांगण्या वरूनच मी या गुन्ह्यात सामील झालो होतो व या फसवणुकीचा संपूर्ण प्लॅन मॅनेजर साहेब व स्टाफ यांनीच तयार केला होता..”
असा त्याचा सुधारित कबुलीजबाब आहे..”
(क्रमश: 11)
श्री अजय कोटणीस हे बँकेतील माझे सहकारी असून, स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद मधून शाखा व्यवस्थापक या पदावरून निवृत्त झाले आहेत. त्यांचा ३५ वर्षांचा प्रदीर्घ अनुभव असून, त्यांच्या कार्यकाळात त्यांनी महाराष्ट्रातच नाही तर बाहेरील राज्यांमध्येही सेवा बजावली. त्यांना त्यांच्या सेवेत आलेले चित्तथरारक अनुभव ते त्यांच्या उत्कंठावर्धक शैलीत वर्णन करतात, आणि वाचकाला शेवटपर्यंत कथानकावर खिळवून ठेवतात.
त्यांना मराठवाड्यातील एका गावी बँकेत शाखा प्रमुख असतांना आलेल्या अनुभवावर आधारित, एक प्रसंग त्यांनी त्यांच्या खास शैलीत वर्णन केला आहे
बिहारमधील सुलतानपूर जिल्ह्यातील कावड यात्रेत डॉल्बी चालू असताना विजेचा धक्का लागून आठ भाविकांचा मृत्यू…
कोल्हापूरमध्ये गणेश आगमन मिरवणुकीत लेसरच्या धोकादायक किरणांच्या प्रखर झोतामुळे तरुणाच्या डोळ्याला इजा, बंदोबस्तात असणाऱ्या पोलिस कर्मचाऱ्याच्या डोळ्यांनाही त्रास…
याच मिरवणुकीत हौजेचा १२० डेसिबल आवाज नोंदवल्यामुळे तब्बल ५१ मंडळांवर गुन्हे दाखल… पुण्यातील दहीहंडी उत्सवात डीजेच्या दणदणाटामुळे खिडक्यांच्या काचा फुटतात की काय अशी परिस्थिती… पंढरपूरमध्ये मुलाच्या हळदीच्या वरातीत लावलेल्या डीजे मुळे वरपित्याचा मृत्यू…
या अलीकडील काही घटना डीजे आणि लेसर किरणांचे दुष्परिणाम सांगण्यासाठी पुरेशा आहेत.
मानव तसेच प्राण्यांच्या आरोग्यास घातक असणाऱ्या या गोष्टी आपल्याला हव्याच असतात. सण-उत्सव, महापुरुषांच्या जयंती तसेच वैयक्तिक आणि धार्मिक कार्यक्रमात डीजे आणि लेसर लावण्याचा आपला हट्ट कायम आहे. मात्र यामुळे समाजाची अपरिमित हानी होत आहे. भारत सक्षम राष्ट्र म्हणून विकसित होत असताना अशा प्रकारच्या कार्यक्रमांमध्ये डीजेच्या वापरामुळे यांसारख्या गोष्टी घडणे हा अगदी विरोधाभास आहे. धर्माच्या नावावर, महापुरुषांच्या जयंतीच्या नावावर डीजे आणि लेसर सारख्या गोष्टी वापरू नयेत यासाठी मी स्वतः माझ्या कॅटलिस्ट फाउंडेशनच्या वतीने मुंबई उच्च न्यायालयात गेल्या वर्षीच जनहित याचिका दाखल केली. ही जनहित याचिका आहे. उच्च न्यायालयात वेगवेगळ्या याचिकांची जी क्रमवारी आहे, प्राधान्यक्रम आहेत त्यात वर्ष होत आलं तरी यावर अजून सुनावणी झाली नाही.
माझी अपेक्षा अशी होती, की गणपती उत्सव, दहीहंडी, शिवजयंती, पैगंबर जयंती, आंबेडकर जयंती या सगळ्यामध्ये इलेक्ट्रॉनिक आणि तांत्रिक गोष्टी वापरून जो अवडंबर माजवला जातो, त्यावर कोठेतरी लगाम बसावा. या गोष्टी महापुरुषांना, देवी-देवतांना कधी मान्य होणार नाहीत. ज्या भविकांची मनापासून श्रद्धा आहे त्यांनाही हे मान्य होणार नाही. अशा स्वरूपाच्या हिडीस, ओंगळवाण्या आणि घाणेरड्या गोष्टी सर्रास भारतात केल्या जात आहेत.
पुणे सुशिक्षित, सुज्ञान विचार करणाऱ्या लोकांचे शहर म्हणून जगभरात प्रसिद्ध आहे. सध्या मात्र त्याच्या विरोधात शहरातले लोक काम करायला लागले आहेत. याला राजकीय, सामाजिक क्षेत्रात काम करणारे काही अतिउत्साही लोक, याचे दुष्परिणाम माहीत नसलेले मंडळाचे काही कार्यकर्ते कारणीभूत आहेत. लोक महापुरुषांच्या जयंतीसाठी हजारो, लाखो रुपयांची वर्गणी देतात. काही जण भ्रष्ट मार्गाने कमावलेली संपत्ती वर्गणीत वाटून हीरो बनतात. अशा पद्धतीने मुलांना भडकावून, प्रसंगी दारू प्यायला लावत या जयंतीत नाचा, त्या उत्सवात नाचा असे सांगून डीजेचा सर्रास वापर करण्यासाठी पाठिंबा देतात. आपली परंपरा, संस्कृती काय आहे आणि आपण कठल्या दिशेला चाललोय याचेच भान सर्व समाजाला सरत चाललंय हे गांभीर्याने घ्यावे लागेल.
माझ्यासारखे खूप कमी, बोटावर मोजण्याइतपत लोक या विषयावर पूर्ण ताकदीने उतरायचा प्रयत्न करतात. मात्र व्यवस्था आवश्यक ती मदत करत नाही, तसेच योग्य तो धडा घेऊन ठोस कार्यवाही करत नाही. प्रशासन, सरकार, राजकीय पक्ष, सामाजिक कार्यकर्ते, नेत्यांनी या घटनांमधून धडा घेऊन एकदाच काहीतरी निकाल लावला पाहिजे. वारंवार अशा घटना घडल्या तरच मग आपण त्याची तात्पूर्ती चर्चा करणार आणि मग डीजे किती वाईट आहे अशा स्वरूपाच्या गोष्टीचा आपण विचार करणार.
गणपती उत्सवात २००४ मध्ये एक अहवाल प्रसिद्ध झाला. त्या अनुषंगाने मी ‘सकाळ’ मध्ये लेख लिहिला होता… डीजे हे प्रकरण खूप भयंकर होणार आहे, खूप वाढणार आहे हा त्यात उल्लेख केला होता. २००४ ते २०२४ असा २० वर्षांचा कालावधी गेला. लोक शहाणेही होत नाहीत आणि समजूनही घेत नाहीत. पत्रकार म्हणून आम्ही आधीच लोकांना सावध करण्याचा प्रयत्न करतो पण लोकांना आणि प्रशासनालाही ते समजत नाही. निष्क्रिय प्रशासन अशा पद्धतीने काम करते. किती डेसिबलमध्ये किती वाजेपर्यंत वाजवावं यासबंधी नियम असताना, सर्वोच्च न्यायालयाचे आदेश असताना सुद्धा पोलीस त्यांच्यावरील विविध दबावांमुळे या गोष्टींना परवानगी देतात. स्वतः पोलिस सुद्धा अशा डीजेवर नाचतानाचे व्हायरल झालेले व्हिडिओ आपण पहिले आहेत. ज्यांनी कायदा सुव्यवस्था पाळायची त्यांनीच असे केले तर ते कोठेतरी मनाला सलते.
ससून हॉस्पिटल हे पुणे विभागातील प्रमुख रुग्णालय आहे. त्याच्या दारात डीजेचा धांगडधिंगा आपण घालत असतो. आपल्या घरी रुग्ण असतील तर घरात साधी म्युझिक सिस्टीम तरी मोठ्या आवाजात वाजवू का? ते आपण करत नसू तर रुग्णालयांच्या दारात असे डीजे कसे काय वाजवू शकतो? पुणे विमानतळावर एका विमानाचे लैंडिंग होत असताना लोहगाव परिसरात एका जयंती कार्यक्रमात लेसर लाइटचा प्रचंड वापर सुरू होता. त्या लेसर लाइट वैमानिकाला त्रासदायक ठरत असल्याने त्याने ते विमानतळाला कळवले. विमानतळाने तातडीने पोलिस आयुक्तांना कळवून ही मिरवणूक थांबवली.
समजा विमानाच्या लैंडिंगवेळी काही अपघात झाला असता, तर किमान दीडेकशे प्रवाशांचे काही बरेवाईट झाले असते. जगात अशा गोष्टी कोणीही वापरत नाही. आपण त्या वापरतो आणि स्वतःला प्रगत समाज (?) म्हणवतो. आपल्या समाजाला सकारात्मक दिशा हवी की नको हे ठरवण्याची आता खरोखर वेळ आली आहे. वर्षानुवर्षे अशा गोष्टी वाढत जात आहेत आणि आपण मागे मागे जात आहोत. त्यामुळे अशा बाबींवर वाया जाणारी शक्ती आणि ऊर्जा आपल्याला अन्य चांगल्या गोष्टींसाठी वापरता येत नाही ही खेदाची बाब आहे.
पत्रकारिता आपापल्या आवाका आणि स्वातंत्र्याच्या बळावर शक्य ते करण्याचा प्रयत्न करत राहील. पण ज्या शासन, प्रशासन आणि न्यायालयाच्या अधिकार कक्षेत पत्रकारिता अधिक्षेप करू शकत नाही. पत्रकारितेच्या मर्यादा लक्षात घेऊन जनमताच्या रेट्यासह या सर्व यंत्रणांनी लोकांच्या अशा प्रश्नांना हात घातला पाहिजे. मुळात सर्व प्रकारच्या प्रक्षणविरहित जगण्याचा प्रत्येकाला हक्क आहे आणि सर्वांनी त्याचा आदर राखला पाहिजे, हो मान्यता संपत चालली आहे. कारण आपण संवैधानिक चर्चा करतो. अंमल करत नाही. असा बलशाली आणि जागतिक महासत्ता (?) बनणारे भारत हे राष्ट्र आपण कुठे घेऊन जाणार आहोत? आणि ते काय कामाचे? (लेखक सामाजिक कार्यकर्ते आणि विविध सामाजिक संघटनांशी संबंधित आहेत.)
श्री अजय कोटणीस – निवृत्त व्यवस्थापक- स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद
(लेखक परिचय- लेखाच्या शेवटी)
ही लेखमाला श्री कोटणीस यांच्या फेसबुक पेज वर नुकतीच त्यांनी प्रसिद्ध केली आहे आणि तिला वाचकांचा भरभरून प्रतिसाद नेहमीप्रमाणे मिळतो आहे. इथे ही लेखमाला या ब्लॉगच्या वाचकांसाठी, श्री कोटणीस यांच्या परवानगीने प्रसिद्ध करीत आहोत.
Mind blowing experiences of a banker
*बॅंकस्य कथा रम्या..*
*स्थितप्रज्ञ आणि उलटलेला डाव*
(भाग : 9)
अँटिसिपेटरी बेल मिळविण्यासाठी औरंगाबादला थांबलेल्या रविशंकर आणि बेबी सुमित्रा यांना अद्यापही बेल मिळालेला नव्हता. दरम्यान बँकेचे व्हीआयपी गेस्ट हाऊस सोडून रविशंकर औरंगाबादला राहणाऱ्या त्याच्या गाववाल्या बिहारी मित्राकडे शिफ्ट झाला होता. पोलिसांचे एकंदरीतच नरमाईचे वागणे पाहून तसेच पोलीस आता खऱ्या गुन्हेगारांना शोधण्याच्या बाबतीत गंभीर आहेत असे वाटल्यावरून बेबी सुमित्राला मी वैजापूरला परत बोलावून घेतले.
इकडे सुखदेव बोडखेही स्वस्थ बसला नव्हता. त्याने माहितीच्या अधिकाराखाली (RTI – Right to information) बँकेकडे वेगवेगळ्या प्रकारची माहिती मागितली होती. बँकेने पाच लाख ऐंशी हजार रुपयांच्या प्रकरणात अंतर्गत चौकशी (डिपार्टमेंटल इन्कवायरी) केली का ? केली असल्यास कोण कोणता स्टाफ दोषी आढळला ? दोषी स्टाफला काय शिक्षा देण्यात आली ? अशी अनेक प्रकारची बँकेला अडचणीत आणणारी माहिती RTI च्या अर्जाद्वारे मागविण्याचा त्याने सपाटाच लावला.
हे RTI अर्जाचं प्रकरण फार सेन्सिटिव्ह असतं. अर्जदाराने मागितलेली माहिती विशिष्ट मुदतीच्या आत न दिल्यास संबंधित सरकारी कार्यालयातील जबाबदार अधिकाऱ्यास दंडही होऊ शकतो. तसंच कोर्टात दुय्यम पुरावा (Secondary evidence) म्हणूनही या माहितीचा उपयोग केला जाऊ शकतो. एकाच प्रकारच्या माहितीसाठी कायद्यानुसार एक व्यक्ती जास्तीत जास्त तीनच अर्ज करू शकते. त्यामुळे वेगवेगळ्या व्यक्तींच्या नावाने सुखदेव RTI चे असे अर्ज करीत असे.
या व्यतिरिक्त बँक कर्मचाऱ्यांविरुद्ध फसवणूक, भ्रष्टाचार व पिळवणुकीचे खोटे व अतिरंजित आरोप करून केंद्र व राज्य सरकारच्या विविध विभागांकडे अर्ज करून त्याद्वारे सुखदेवने त्याच्यावर झालेल्या तथाकथित अन्यायाविरुद्ध न्याय मागितला होता. या विभागांत केंद्रीय सतर्कता आयोग (Central Vigilance Commission – CVC), लाचलुचपत प्रतिबंधक विभाग (Anti Corruption Bureau – ACB), राज्याचे गृह मंत्रालय (State Home Ministry) अशा सरकारी खात्यांचा समावेश होता. अर्थातच या सर्व खात्यांनी सुखदेवच्या अर्जाची तात्काळ व पुरेपूर दखल घेऊन प्राथमिक चौकशीची कार्यवाहीही सुरू केली होती.
या प्रकरणातील मास्टरमाईंड रुपेश जगधनेला पोलिसांनी अद्याप अटक केली किंवा नाही हे कळण्यासही काहीच मार्ग नव्हता. रुपेशचा शर्ट बनियान काढून त्याचे दोन्ही हात उंच करून दोरीने छताला बांधले आहेत व पोलीस ठाण्यातील टॉर्चर रूमच्या भिंतीला त्याचे तोंड टेकवून गेले चार दिवस पोलीस त्याच्या उघड्या पाठीवर चाबकाचे फटकारे मारून त्याचा कबुलीजबाब घेण्याचा प्रयत्न करीत आहेत, अशा बातम्याही काही अविश्वासार्ह सो कॉल्ड प्रत्यक्षदर्शींद्वारे बँकेच्या स्टाफपर्यंत पोहोचविल्या जात होत्या.
अशातच एका सकाळी साडेदहा वाजता रुपेशने बँकेत प्रवेश केला आणि काहीच न झाल्यासारखं आपल्या नेहमीच्या जागेवर बसून सिग्नेचर स्कँनिंगचं पेंडिंग काम करण्यास प्रारंभ केला. ताबडतोब त्याला केबिनमध्ये बोलावून घेतलं आणि म्हणालो..
“तुला आता सिग्नेचर स्कँनिंगचं काम करता येणार नाही. हे काम बाहेरच्या व्यक्तीकडून करून घेता येणार नाही, असं रिजनल ऑफीसनं स्ट्रिक्टली कळवलं आहे..”
त्यावर हसत रुपेश म्हणाला..
“अहो साहेब, तसा नियम तर पूर्वी पासूनच आहे. पण तरी देखील सगळ्याच बँकांच्या सगळ्याच शाखांमध्ये हे काम आमच्यासारखी बाहेरची लोकंच करतात. काही ठिकाणी तर सेव्हिंग बँक अकाउंट ओपनिंगचं आणि पीक कर्ज खात्याचं काम सुद्धा बाहेरच्या लोकांकडूनच करून घेतलं जातं..”
रुपेशच्या बोलण्यात जो आत्मविश्वास, जी सहजता होती त्यावरून पोलीसांनी त्याला अटक केली असेल असं वाटणं शक्यच नव्हतं.
“ते काहीही असो, तुला मात्र यापुढे बँकेतलं कोणतंही काम करता येणार नाही एवढं नक्की..!”
मी ठामपणे म्हणालो..
“ठीक आहे साहेब, मग तुम्ही मला आतापर्यंत केलेल्या माझ्या कामाचे पैसे देऊन टाका.. मी बिल तयार करून आणलंच आहे..”
असं म्हणत रुपेशने खिशातून बिल काढून माझ्या पुढ्यात ठेवलं..
“बिल तपासल्यावर एक दोन दिवसात तुझ्या खात्यावर याचे पैसे जमा होतील. बरं एक सांग.. इतके दिवस तू कुठे होतास ? बँकेत एवढी मोठी घटना झाली, नेमका त्या दिवसापासूनच तू गायब आहेस..”
“हो साहेब, शेतीची कामं सुरू होती आणि अचानक वडील आजारी पडले. त्यांना दवाखान्यात नेणं आणि शेतीची अर्धवट राहिलेली कामं पूर्ण करणं यातंच बिझी होतो. बँकेतल्या घटनेबद्दल मला फार उशीरा समजलं.. काही तपास लागला का साहेब त्या पैसे नेणाऱ्या माणसाचा..?”
एखाद्या कसलेल्या नटासारखा रुपेशचा बेमालूम, निरागस अविर्भाव पाहून मी थक्कच झालो. खरोखरीच तो एक “बहुत पहुंची हुई चीज” होता. त्याचा अंदाज घेण्यासाठी म्हणालो..
“अद्याप तरी त्या माणसाचा तपास लागलेला नाही. मात्र ही घटना कुणी घडवून आणली याचा पक्का उलगडा झालेला आहे. लवकरच पोलीस त्याला अटक करतील..”
रुपेशच्या चेहऱ्यावर क्षणभर भीतीची, चिंतेची पुसटशी लहर चमकून गेली. माझ्या नजरेला नजर न भिडवता खाली पहात तो म्हणाला..
“बरं झालं साहेब..! बिलाचं काय झालं ते पहायला उद्या परवा पुन्हा येऊन जाईन. येतो साहेब..”
रुपेश गेल्यावर बराच वेळपर्यंत मी त्याच्याबद्दलच विचार होतो. माझ्या कल्पनेपेक्षाही खूपच जास्त धूर्त आणि निर्ढावलेला दिसत होता हा रुपेश.. ! पोलिसांनी तर त्याला हातही लावलेला दिसत नव्हता. आता मलाच लवकरात लवकर काहीतरी शक्कल लढवून त्याच्याकडून सत्य वदवून घ्यावं लागणार होतं.
रुपेशने दिलेलं बिल जर पास केलं तर तो पुन्हा कधीच बँकेकडे फिरकणारही नाही असं वाटल्यामुळे मी ते बिल जाणूनबुजून तसंच पेंडिंग ठेवलं. या मधल्या काळात, गेले काही दिवस रुपेश कुठे होता याची चौकशी करण्यासाठी नंदूला रुपेशच्या गावी घायगावला पाठवलं. तसंच रुपेशच्या नकळत त्याचा पाठलाग करून तो कुठे जातो, कुणाला भेटतो याबद्दल माहिती काढण्याची कामगिरीही नंदूवरच सोपविली. त्याने आणलेल्या माहितीनुसार गेले काही दिवस रुपेश परगावी गेला असल्याने गावातच नसल्याचे गावकऱ्यांनी त्याला सांगितले होते. तसेच रुपेश अलीकडे वारंवार पोलीस स्टेशनमध्ये जातो आणि तिथे त्याला खूप आदराने वागविले जाते, खुर्चीवर बसवून चहाही पाजला जातो हे सुद्धा नंदूने प्रत्यक्ष स्वतःच्या डोळ्यांनी पाहिले होते.
तीन चार दिवस झाले तरी बिलाचे पैसे खात्यात जमा न झाल्याचे पाहून अपेक्षेप्रमाणेच पाचव्या दिवशी रुपेश सकाळी दहा वाजताच बँकेत हजर झाला. माझ्या केबिनच्या एका कोपऱ्यातील खुर्चीत त्याला बसवलं आणि “मी सांगेपर्यंत जागेवरून उठायचं नाही..” असा कडक शब्दात त्याला दम दिला. दिवसभर माझ्या केबिनमध्ये येणाऱ्या जाणाऱ्या ग्राहकांची वर्दळ होती. आत येणारा प्रत्येक जण कोपऱ्यात खाली मान घालून निमूटपणे बसलेल्या रुपेशकडे विचित्र नजरेने बघायचा. सततच्या तशा नजरांमुळे रुपेश खजील होऊन अस्वस्थ होत होता. त्याची तळमळ, तगमग, चुळबुळ वाढत चालली होती.
बघता बघता दुपारचे अडीच वाजले. लंच टाईम झाला. वॉचमनने बँकेचे ग्रील डोअर बंद करून शटर अर्धे खाली खेचले. हॉलमध्ये तुरळकच कस्टमर उरले. रुपेशला एकाच जागी बसवून आता चांगले साडेचार तास उलटून गेले होते. त्याचा धीर सुटत चालल्याचे त्याच्या चेहऱ्यावरून आता सहज कळून येत होते. काहीतरी बोलण्याचा तो प्रयत्न करीत होता, पण धाडस होत नसल्याने तोंडातून शब्दच फुटत नसावेत असाच भास होत होता.
“साहेब, मला माफ करा ! फार मोठी चूक झाली माझ्या हातून..”
अखेर रुपेशच्या तोंडून शब्द बाहेर पडले. त्याच्या संयमाचा बांध आता पुरता फुटला होता.
“मी मोहाला बळी पडलो.. तुमचा विश्वासघात झाला माझ्या हातून..”
पश्चातापदग्ध होऊन रुपेश बोलत होता..
“थांब..! तुला जे काही सांगायचं आहे, ते तू साऱ्या स्टाफ समोर सांग..”
असं म्हणून त्याला थांबवित बेल वाजवून लगेच प्युनला बोलावलं आणि लंच घेत असलेल्या बँकेतील सर्व स्टाफ सदस्यांना ताबडतोब हॉलमध्ये जमण्यास सांगितलं. नंदूने भराभर हॉलमध्ये गोलाकार खुर्च्या लावल्या. त्यावर सर्व स्टाफ बसल्यानंतर मी खूण केल्यावर एका कोपऱ्यात उभं राहून रुपेश बोलू लागला..
“साधारण महिनाभर पूर्वीची गोष्ट आहे.. तीन अनोळखी माणसं मला बँकेजवळ भेटली. जर रत्नमाला बोडखे यांच्या नावाचे दुसरे चेकबुक आम्हाला आणून दिले तर आम्ही तुला वीस हजार रुपये देऊ असे ते म्हणाले. एवढी मोठी रक्कम ऐकून माझं इमान डगमगलं. मी त्यांना होकार दिला. नंतर जेंव्हा दुसरं चेकबुक तयार झालं तेंव्हा संधी पाहून मी ते चेकबुक माझ्या ताब्यात घेतलं आणि त्या माणसांना नेऊन दिलं.”
खूप मोठा कबुलीजबाब रुपेशने दिला होता. त्याच्याकडे आsss वासून बघणाऱ्या स्टाफ पैकी सर्वप्रथम रहीम चाचांनी विचारलं..
“वो लोग कौन थे ? उनका कोई नाम वाम, अता पता.. तुमको कुछ मालूम है क्या ?”
“नाही..! पण ती माणसं गावातल्या देवीच्या मंदिराजवळच कुठेतरी राहतात. अजूनही बरेचदा ती माणसं तिथेच उभी असलेली मला दिसून येतात. ते दुसरं चेकबुक ही मी त्यांना त्या देवीच्या मंदिरा जवळच दिलं होतं..”
“जर आज संध्याकाळी आपण देवीच्या मंदिराजवळ गेलो तर ती माणसं तिथे भेटतील का आणि तू त्यांना ओळखून पकडून देऊ शकशील का ?”
मी विचारलं..
“हो, साहेब ! ती माणसं रोज तिथेच असतात. मी त्यांना ओळखून पकडून देऊ शकतो..”
रुपेशचे हे आश्वासन ऐकून सर्वांना हायसं वाटलं. आनंदित मुद्रेने मी म्हणालो..
“ठीक आहे ! पुढे काय झालं ते सांग.. ती बनावट सही तूच केली होतीस ना ? आणि.. तो जयदेव खडके कोण, कुठला आहे ? ते त्याचं खरं नाव आहे का ?”
आमची उत्सुकता शिगेला पोहोचली होती.
“सगळं सांगतो साहेब.. पण त्यापूर्वी कृपा करून माझी एक छोटीशी विनंती मान्य करा.. गेले सहा सात तास मी घराबाहेर आहे. सकाळ पासून माझ्या पोटात अन्नाचा कण ही नाही. माझी बायको जेवणासाठी माझी वाट पहात असेल. माझे वडील आजारी आहेत, त्यांच्यासाठी औषधही घेऊन जायचं आहे. तेंव्हा फक्त अर्ध्या तासासाठी मला घरी जाऊन येण्याची परवानगी द्या. मी शपथ घेऊन सांगतो की घरून जेवून आल्यावर मला माहीत असलेली सर्व स्टोरी मी तुम्हाला डिटेल मधे सांगेन..”
रुपेशची विनंती योग्यच होती. सकाळी दहापासून तर तो बँकेतच होता. त्याला घरी जाऊन येण्याची परवानगी दिल्यावाचून गत्यंतरच नव्हतं. त्याचं गावही अगदी जवळच.. अवघ्या दोन कि.मी. अंतरावरच होतं. रुपेश घराकडे निघाला असतानाच रहीम चाचांनी त्याला थांबवलं..
“दो मिनट के लिए रुको..! अब तक तुमने जो कहा वो मैंने इस कागजपे लिख लिया है..! तुम इसे पढ़ कर उसपर तुम्हारे दस्तखत कर दो.. “
रहीम चाचांनी त्यांच्या हातातील रजिस्टरच्या मोठ्या कागदावर शुद्ध मराठीत रुपेशचा आतापर्यंतचा कबुलीजबाब जसाच्या तसा लिहून काढला होता. तो वाचून संमतीदर्शक मान हलवीत रुपेशने त्या कागदावर सही केली. त्याच्या सही खालीच साक्षीदार म्हणून रहीम चाचांनी बँकेच्या अन्य स्टाफच्याही सह्या घेतल्या. रुपेश गेल्यानंतर सगळे परत आपापल्या कामाला लागले.
सुमारे दोन तास झाले तरी रुपेश परत आला नाही तेंव्हा आपण त्याला घरी जाऊ देण्यात चूक तर केली नाही ना ? असं अनेकदा मनात येऊन गेलं. उरलेला कबुलीजबाब लिहून घेण्यासाठी हातात रजिस्टर घेऊन रहीम चाचा वारंवार माझ्या केबिनमध्ये डोकावीत रुपेशच्या परतण्याची उतावीळपणे वाट पहात होते. घड्याळाकडे पाहून मान हलवीत ते म्हणाले..
“रूपेशके लिए यहीं पर, आपकी केबिनमेही बाहरसे खाना मंगवा लिया होता तो बेहतर होता..”
एवढ्यात रुपेशने केबिन मध्ये प्रवेश केला. उन्हातून आल्याने त्याचा चेहरा लालबुंद झाला होता.
“ये.. बैस ! जेवण नीट झालं ना ?”
रुपेशला खुर्चीवर बसवलं, त्याच्यासाठी चहा मागवला आणि काउंटर वर ड्युटी नसलेल्या सर्व स्टाफला केबिनमध्ये बोलावून घेतलं. सगळे जमल्यावर रुपेशला म्हणालो..
“हं.. सांग आता तुझी पूर्ण स्टोरी.. डिटेलमधे..”
रुपेशने डोळे मिटून खाली मान घातली. दोन मिनिटं तसाच मौन राहून मग मान वर करून नजरेला नजर भिडवीत तो म्हणाला..
“कोणती स्टोरी साहेब ?”
“अरे ! कोणती म्हणून काय विचारतोस ? तीच.., तू दुपारी अर्धवट सांगितलेली स्टोरी..!”
मी जवळ जवळ ओरडूनच म्हणालो.
“ती sssss ? ती स्टोरी तर तेवढीच होती. त्यापेक्षा जास्त मला काहीच माहीत नाही..”
रुपेशने सरळ सरळ “घुमजाव” करीत आपला शब्द फिरविला होता.
“मग तू इथे कशासाठी आलास ? घरून जेवून आल्यावर तू पूर्ण स्टोरी डिटेल मधे सांगणार होतास ना ?”
नक्कीच कुणाच्या तरी सांगण्यावरून रुपेशने आपला जबाब बदलला होता.
“मी तर इथे माझ्या बिलाच्या पैशासाठी आलो आहे. आणि माझा पूर्ण जबाब मी लेखी स्वरूपात सही करून तुम्हाला दुपारी दिलाच आहे. तोच माझा पूर्ण जबाब आहे. मला या प्रकरणाबद्दल फक्त तेवढीच माहिती आहे..”
खरोखरीच रुपेशला घरी जाऊ देण्यात आम्ही खूप मोठी चूक केली होती. आता तर तो नक्की घरीच गेला होता की आणखी कुठे दुसरीकडेच गेला होता, याचीही शंका यायला लागली होती. त्यातल्या त्यात एक बरं होतं की निदान आपल्या लेखी जबाबाचा तो इन्कार तरी करीत नव्हता. अर्थात रुपेश हा अत्यंत चलाख, धूर्त आणि धोकेबाज असल्यामुळे भविष्यात तो आपल्या लेखी जबाबावर ठाम राहीलच याची कोणतीही खात्री देता येत नव्हती.
रुपेशच्या पूर्ण कबुली जबाबानंतर केसचा उलगडा होऊन आपोआपच ती संपुष्टात येईल या आमच्या आशेवर रुपेशने पाणी फेरलं होतं. तरी देखील सब इंस्पे. हिवाळेंना फोन करून ताबडतोब बँकेत बोलावून घेतलं आणि रुपेशचा अर्धामुर्धा लेखी जबाब त्यांच्या हवाली केला. तो कागद वाचल्यावर ते म्हणाले..
“खरं म्हणजे या रुपेशला आम्ही आधीच अटक करायला हवी होती. तुम्ही दिलेला cctv फुटेजचा पुरावाही तसा मजबुतच होता. पण दुसऱ्या महत्वाच्या कामात गुंतल्यामुळे या केसकडे आमचं थोडं दुर्लक्षच झालं. पण काळजी करू नका, हा लेखी कबुलीजबाब त्याला तुरुंगात धाडण्यासाठी पुरेसा आहे..”
हिवाळेंना मधेच थांबवून मी म्हणालो..
“रुपेश या गुन्ह्यात सहभागी आहे. त्याला अन्य गुन्हेगारांबद्दलही माहिती आहे. या केसच्या तपासात आपल्याकडे असलेली ही एकमेव लिंक आहे. तुम्ही त्याला तुरुंगात नाही धाडलंत तरी चालेल पण अगोदर त्याला तुमची ती थर्ड डिग्री दाखवून त्याच्याकडून त्या जयदेव खडकेची माहिती काढून घ्या. केस सक्सेसफुली सॉल्व्ह झालीच म्हणून समजा.”
माझा सल्ला ऐकून हिवाळेंच्या चेहऱ्यावरील झर्र्कन बदललेले भाव पाहून त्यांचा इगो चांगलाच दुखावल्याचं माझ्या लगेच लक्षात आलं.
“आमचं काम कसं करायचं ते आमचं आम्ही पाहून घेऊ. त्या बाबत तुमचा सल्ला घेण्याची वेळ अद्याप तरी आमच्यावर आलेली नाही.. बरंय, येतो मी..”
हिवाळे साहेब जरी तावातावाने निघून गेले असले तरी आता त्यांना रुपेशला अटक केल्याशिवाय गत्यंतरच नाही याची आम्हा सर्वांनाच पक्की खात्री होती. त्यामुळेच आम्ही आता निर्धास्त होतो. त्या आनंदातच चार पाच दिवस निघून गेले. रुपेशला पोलिसांनी अटक केल्याची बातमी अजूनतरी आमच्या कानावर पडली नव्हती. एवढ्या मोठ्या गुन्ह्याच्या केसमध्ये गुन्हेगाराबद्दल एवढे सारे पुरावे देऊनही पोलीसांनी अजूनपर्यंत त्याला मोकळं का सोडलं आहे ? या मागचं रहस्यच कळत नव्हतं.
त्याच दरम्यान एकदा सकाळी साडे दहा वाजता नित्याप्रमाणे केबिन मध्ये बसलो असता कोट, टाय घातलेला एक हसऱ्या चेहऱ्याचा गोरापान, देखणा तरुण वारंवार केबिनमध्ये डोकावून जाताना दिसला. कदाचित त्याला मला काही विचारायचं असेल असं वाटल्यामुळे त्याला केबिनमध्ये बोलावून घेतलं. आत आल्या आल्या माझ्याकडे निरखून पहात तो म्हणाला..
मी थक्क होऊन त्या रुबाबदार तरुणाकडे काही क्षण पहातच राहिलो. कॉलेज मधील तो अशक्त, दुबळा, लाजाळू, बुजरा सुहास आता सुटबुटात एखाद्या हिरो सारखा स्मार्ट दिसत होता.
“अरे सुहास..! मी ओळ्खलंच नाही.. किती बदललास रे तू..? आणि आज इकडे कुठे..? जर्नालिझमचा कोर्स करून मुंबईला गेला होतास ना तू..?”
“हो रे..! मुंबईला काही दिवस “टाइम्स ऑफ इंडिया” त वार्ताहर म्हणून काम केलं.. आता “झी टीव्ही” त रिपोर्टर आहे. महोत्सवाची न्यूज कव्हर करण्यासाठी शिर्डीला आलो होतो. आता औरंगाबादला निघालोय. पैशांची गरज पडली म्हणून चेक एनकॅश करण्यासाठी मित्राबरोबर इथे आलो होतो..”
मग सुहासशी आणि त्याच्या मित्राशी खूप गप्पा टप्पा झाल्या. सुहासचा मित्र “आज तक” चा रिपोर्टर होता. बँके बाहेर “झी टीव्ही” आणि “आज तक” चॅनेलच्या ओबी व्हॅन उभ्या होत्या. चेकचे पैसे घेतल्यावर माझा निरोप घेऊन सुहास केबिन बाहेर पडतो न पडतो तोच Addl. DSP साहेब व Dy. SP मॅडम हे दोघे माझ्यासमोर येऊन खुर्चीत बसले. थेट मुद्द्यालाच हात घालीत Addl. DSP साहेब मोतीराम राठोड म्हणाले..
“तुम्ही व तुमचा स्टाफ केसच्या तपासात पोलिसांना सहकार्य करीत नसल्याचे ठाणेदार साहेब मला वारंवार कळवीत आहेत. बँकेची बदनामी होऊ नये म्हणून अद्याप तरी तुमच्या विरुद्ध कोणतीही कठोर कारवाई करण्याची मी त्यांना परवानगी दिलेली नाही. मात्र तुमची वर्तणूक अशीच असहकाराची राहिली तर नाईलाजाने मला तुमच्याविरुद्ध ॲक्शन घेण्याबाबत ठाणेदार साहेबांना “फ्री हँड” द्यावा लागेल. तसंच तुम्ही लोकांनी पोलिसांना लाच देण्याचा प्रयत्न केल्याचंही माझ्या कानावर आलं असून ही अत्यंत गंभीर बाब आहे..”
हा तर उघडउघड “चोराच्या उलट्या बोंबा” असाच प्रकार होता. पण आता या लोकांना अजिबात घाबरायचं नाही असा मी ठाम निश्चय केला होता.
“सर, एकतर बनावट सहीचा चेक वटवून बँकेला फसविणाऱ्या आणि पैसे घेऊन गायब झालेल्या जयदेव खडके नावाच्या माणसाचा पोलिसांनी अद्याप शोधच घेतलेला नाही. पोलिसांपेक्षा तर बँकेचा स्टाफच गुन्ह्याचा तपास करण्यासाठी जीवाचे रान करीत आहे. गुन्ह्यात सहभागी असलेला बँकेचा टेम्पररी कर्मचारी रुपेश जगधने याच्या बद्दलचे cctv फुटेज आणि त्याचा लेखी कबुलीजबाब देऊनही त्याला अटक करण्याबाबत पोलीस अक्षम्य दिरंगाई करीत आहेत. पोलिसांचा केसच्या तपासा बाबतचा निरुत्साह पाहून त्यांनी गुन्हेगारांशी हातमिळवणी तर केलेली नाही ना ? अशीच आम्हाला शंका येते आहे. आज संध्याकाळ पर्यंत जर रुपेशला अटक झाली नाही तर वरिष्ठांच्या परवानगीने पत्रकार परिषद घेऊन आम्हीच टीव्ही चॅनेल्स व अन्य पब्लिक मीडियाकडे हे प्रकरण घेऊन जाऊ आणि पोलिसांचा नाकर्तेपणा जगजाहीर करू..”
माझ्या ह्या सडेतोड प्रत्युत्तराचा व गर्भित धमकीचा त्वरित परिणाम दिसून आला. DSP आणि Dy SP या दोघांच्याही चेहऱ्याचा रंगच उडाला. घाईघाईत त्यांनी बँकेतून काढता पाय घेतला. कदाचित बाहेर उभ्या असलेल्या टीव्ही चॅनेल्सच्या आउटसाईड ब्रॉडकास्टिंग व्हॅन बघून त्यांना माझी धमकी खरी वाटली असावी.
त्या दिवशी दुपारीच पोलिसांनी रुपेशच्या घरी जाऊन त्याला तडकाफडकी अटक केली. त्याला कोर्टासमोर उभे केले गेले तेंव्हा लेखी कबुली जबाबात उल्लेख असलेल्या सर्व गोष्टी रुपेशने मान्य केल्या. कोर्टाने एक महिन्याच्या न्यायालयीन कोठडीची शिक्षा सुनावून हर्सूल, औरंगाबाद येथील मध्यवर्ती कारागृहात त्याची रवानगी केली.
प्रकरणातील पहिला अध्याय संपला होता. ह्या यशामुळे आगामी संकटांना झुंज देण्यासाठी एक नवा जोम, नवा हुरूप प्राप्त झाला होता. त्या उत्साहातच प्रफुल्लित मनाने दैनंदिन काम उरकत असतानाच माझा मोबाईल किणकिणला. नंबर अनोळखी होता. पलीकडून हळुवार, कोमल, मधाळ, मादक स्वरात विचारणा झाली..
“हॅलोsss, कोण बोलतंय ? मॅनेजर साहेब का ?”
“हो, मीच बोलतोय.. आपण कोण ?”
“हाय हँडसम.. ! मी, ॲडव्होकेट रश्मी बोलतेय.. जोगळेकर वकिलांची असिस्टंट आणि पर्सनल सेक्रेटरी.. एका अत्यंत अर्जंट आणि इंपॉर्टन्ट मॅटर बाबत तुमच्याशी बोलायचं होतं.. तुम्ही आज रात्री नऊ वाजता माझ्या घरी मला भेटू शकाल का ? घराचा पत्ता तुमच्या व्हॉट्सॲपवर पाठवला आहे.. मी एकटीच राहते इथे.. तुमची हरकत नसेल तर छोटीशी रंगीत पार्टी सुद्धा करू या. ड्रिंक्स घेता घेता छान गप्पा मारता येतील आणि कामाबद्दलही बोलता येईल.. तेंव्हा.. येताना प्लिsssज ? आणि हो, येतांना एकटेच या आणि आपल्या या भेटीबद्दल माझे बॉस, जोगळेकर साहेबांना इतक्यातच अजिबात काहीही कळू देऊ नका.. मग.. ? वाट पाहू नं मी तुमची ?”
रश्मीचं ते लाडिक आर्जव ऐकून मला अनामिक धोक्याची जाणीव झाली..
“आज तर मी खूप बिझी आहे.. उद्या शनिवार असल्यामुळे तसाही मी घरी, औरंगाबादला येणारच आहे. तेंव्हा उद्या किंवा परवा भेटू..”
असं म्हणून घाईघाईत मी फोन ठेवला आणि या रश्मीचं माझ्याकडे काय बरं अर्जंट आणि इम्पॉर्टन्ट काम असावं..? या विचारात बुडून गेलो..
श्री अजय कोटणीस हे बँकेतील माझे सहकारी असून, स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद मधून शाखा व्यवस्थापक या पदावरून निवृत्त झाले आहेत. त्यांचा ३५ वर्षांचा प्रदीर्घ अनुभव असून, त्यांच्या कार्यकाळात त्यांनी महाराष्ट्रातच नाही तर बाहेरील राज्यांमध्येही सेवा बजावली. त्यांना त्यांच्या सेवेत आलेले चित्तथरारक अनुभव ते त्यांच्या उत्कंठावर्धक शैलीत वर्णन करतात, आणि वाचकाला शेवटपर्यंत कथानकावर खिळवून ठेवतात.
त्यांना मराठवाड्यातील एका गावी बँकेत शाखा प्रमुख असतांना आलेल्या अनुभवावर आधारित, एक प्रसंग त्यांनी त्यांच्या खास शैलीत वर्णन केला आहे
श्री अजय कोटणीस – निवृत्त व्यवस्थापक- स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद
(लेखक परिचय- लेखाच्या शेवटी)
ही लेखमाला श्री कोटणीस यांच्या फेसबुक पेज वर नुकतीच त्यांनी प्रसिद्ध केली आहे आणि तिला वाचकांचा भरभरून प्रतिसाद नेहमीप्रमाणे मिळतो आहे. इथे ही लेखमाला या ब्लॉगच्या वाचकांसाठी, श्री कोटणीस यांच्या परवानगीने प्रसिद्ध करीत आहोत.
*बॅंकस्य कथा रम्या..*
*स्थितप्रज्ञ आणि उलटलेला डाव*
(भाग : 8)
दबकत दबकत पावले टाकीत लांबलचक पोलीस व्हॅनच्या आडोशाने अत्यंत हुशारीने मी बँकेच्या आवारात प्रवेश केला. सुदैवाने माझ्याकडे कुणाचंही लक्ष गेलं नाही. सुटकेचा निःश्वास टाकीत माझ्या खुर्चीवर जाऊन बसलो. टेबलावरील जी कामं खूप अर्जंट होती ती ताबडतोब तासाभरात भराभर उरकून टाकली आणि मग स्वस्थ चित्ताने पोलिसांची वाट पहात बसलो.
बाहेरून बराच वेळ पर्यंत पोलिसांच्या शिट्यांचे व गाड्यांच्या हॉर्नचे आवाज ऐकू येत होते. दोन्ही बाजूंचा ट्रॅफिक पोलिसांनी रोखून धरल्यामुळे गर्दीचा कोलाहलही कानावर पडत होता. मग अचानकच रस्त्यावरील गोंधळ कमी होऊन वाहतूक सुरळीत झाली. मी उत्सुकतेने खिडकी बाहेर पाहिलं तर रस्त्यावरून पोलिसांच्या गाड्या गायब झाल्या होत्या. पोलिसही दिसत नव्हते.
इतक्यात नंदू माळी मेन गेट मधून आत येताना दिसला..
“सकाळी बाहेर कसली गडबड होती ?”
मी विचारलं.
“माहीत नाही साहेब, पण मी आत्ता पोलीस स्टेशन समोरूनच आलो. तिथे खूप गर्दी आहे. कसली तरी प्रेस कॉन्फरन्स आहे म्हणतात..”
पत्रकारांना पैसे देऊन वर्तनमानपत्रात हव्या तशा बातम्या छापून आणणे हा सुखदेव बोडखेचा नेहमीचाच धंदा होता. त्यानेच तर ही पत्रकार परिषद आयोजित केली नसेल ?
सकाळचे दहा वाजले होते. रहीम चाचा आणि सुनील सैनी हे दोघेही बँकेत येतांच त्यांना केबिन मध्ये बोलावून घेतले. सकाळच्या बँकेसमोरील पोलिसांच्या उपस्थितीबद्दल त्यांना सांगितलं आणि पोलीस आपल्याला अटक करण्यासाठी कधीही बँकेत येऊ शकतात याचीही कल्पना दिली. त्यावर जोरजोरात नकारार्थी मान हलवीत रहीम चाचा म्हणाले..
“बिलकुल नही.. ऐसा हो ही नही सकता साब..! अब हमे पुलिस से डरनेकी कोई जरूरत नही। उन्होंने जितने पैसे माँगे थे, वो हमने दे दिए है..।”
मला आश्चर्याचा धक्काच बसला.
“क्या..? आपने उन्हे पैसे दे दिये, और मुझे पूछा या बताया तक नही..?”
मी अंतर्यामी दुखावलो गेलो होतो. आपण अगदी लहान सहान गोष्टींतही सर्वांना विचारून, त्यांचा सल्ला घेऊन निर्णय घेतो. आणि हे तर परस्पर पोलिसांना पैसेही देऊन बसले होते.
“तो क्या.. आपने पुलिस को पैसे दिये ही नही ?”
डोळे विस्फारीत रहीम चाचा उद्गारले..
“लेकिन.. हमे तो पुलिसने ही बताया कि उन्हें आपकी ओरसे पैसे मिल चुके है..! इसीलिए हमने भी उन्हें पैसे देना ठीक ही समझा..”
काही तरी समजुतीचा घोटाळा होत होता. मी पैसे न देताही “माझ्याकडून पैसे मिळाले” असं पोलीस ह्यांना कसं काय सांगू शकतात ?
“लेकिन, आखिर आप मुझसे मिले बिना ही पैसे देने पुलिस स्टेशन गए ही क्यों ? कमसे कम, पैसे देने से पहले मुझे एक फोन लगाकर पुलिसकी बात के सच झूठ का पता तो कर लिया होता ?”
माझा राग अनावर झाला होता..
“साब, जैसे ही हम औरंगाबाद से वैजापूर लौटे तो बैंक आते वक्त रास्तेमें ही अपने चायवाले संजूसे मुलाकात हुई.. वह ही हमे पुलिस स्टेशन ले कर गया.. अगर पुलिस को तुरंत पैसा नही पहुँचाया तो अरेस्ट होने की बात भी उसीने बताई और आपके द्वारा पुलिस को रकम पहुंचाने की बात भी संजूने रास्तेमें ही हमे बताई थी.. इसीलिए पुलिस की बात पर हमने तुरंत यकीन कर लिया…”
अच्छा…! म्हणजे पोलिसांच्या या “दक्षिणा वसूली” चा कर्ता करविता आमचा संजू चहावाला हाच होता तर.. !!
“लेकिन.., इतनी बडी रकम तो आप दोनों के पास भी नही होगी.. फिर भी, बिना बैंक आए.. आपने इतनी जल्दी पैसोंका इंतजाम कैसे किया ?”
माझे प्रश्न संपत नव्हते..
“हम बहुत घबरा गए थे.. हमे लगा कि बेल मिलने के बाद भी उसका कोई फायदा नही हुआ.. पुलिस पैसों के लिए कुछ भी कर सकती है ! पुलिस स्टेशन के पास ही बैंक के एक बड़े और पुराने कस्टमर सेठ हुक़ूमचंदजी की “अग्रवाल प्रोव्हिजन” के नामसे होलसेल किराना की दुकान है.. मेरे पास उनका नंबर था.. मेरे रिक्वेस्ट करने पर चालीस हजार रुपये लेकर वह खुद ही पुलिस स्टेशन आ पहुंचे..”
आमचं असं बोलणं सुरू असतानाच इंस्पे. हिवाळेंनी अतिशय घाईघाईतच केबिन मध्ये प्रवेश केला..
“आमची मागणी मान्य करून तुम्ही आमच्या शब्दाचा मान ठेवलात याबद्दल सर्वप्रथम तुमचं अभिनंदन ! थोड्याच वेळापूर्वी औरंगाबादचे नवीन पोलीस अधीक्षक श्री रघुवीर अवस्थी यांनी वैजापूर पोलीस ठाण्याला भेट दिली. त्यावेळी घेतलेल्या प्रेस कॉन्फरन्स मध्ये वैजापूर, गंगापूर व कन्नड या तीन तालुक्यांसाठी एक अतिरिक्त जिल्हा अधीक्षक (Additional Dist. Supdt. of Police) नेमल्याचे त्यांनी सांगितले.
हे नवीन अॅडिशनल एस पी साहेब, श्री मोतीराम राठोड हे आजच कामावर रुजू झाले असून तुमच्या केस संदर्भात तुम्हाला भेटण्यासाठी इकडेच येण्यास निघाले आहेत. वैजापूरच्या पोलीस उप-अधिक्षिका श्रीमती संगीता लहाने ह्या सुद्धा त्यांच्यासोबत राहणार आहेत..”
हिवाळे साहेबांचं असं बोलणं सुरु असतानांच Addl.S.P. साहेबांनी Dy.S.P. मॅडम सोबत केबिन मध्ये प्रवेश केला. आल्या आल्या माझ्याशी हस्तांदोलन करून त्यांनी स्वतःचा परिचय करून दिला. संगीता मॅडमनी आमच्या बँकेतूनच गृहकर्ज घेतलं असल्यामुळे त्यांच्याशी आधीचाच परिचय होता. ॲडिशनल एसपी साहेबांची वर्तणूक प्रथमदर्शनी तरी खूपच नम्र व आदबशीर वाटली. त्यांचं वैजापूर शहरात स्वागत केलं आणि नवीन कारकिर्दीसाठी त्यांना सुयश चिंतिलं. तेवढ्यात चतुर नंदूने माझ्या कपाटातून शाल व श्रीफळ आणून टेबल वर ठेवलं. ते अर्पण करून नवीन साहेबांचा छोटेखानी सत्कारही केला. चहा घेता घेता राठोड साहेब म्हणाले..
“तुम्ही पोलिसांना केसच्या तपासात योग्य ते सहकार्य करीत नाही, असं ठाणेदार साहेब म्हणत होते..”
मी सावध झालो. केसच्या तपासास सुरवातही न करता ठाणेदार साहेब अकारणच वरिष्ठांचा गैरसमज करून देत होते. आता जास्त मऊ राहून चालणार नव्हतं. यापुढे आक्रमक वृत्ती धारण करूनच स्वसंरक्षण करावं लागेल याची मनाशी खूणगाठ बांधली.
“आणखी कोणत्या प्रकारचं सहकार्य अपेक्षित आहे सर, पोलिसांना ? बँकेतील सर्वच कर्मचाऱ्यांचे लेखी जबाब पोलिसांनी घेतले आहेत. केसशी संबंधित आवश्यक ती सर्व कागदपत्रे पोलिसांनी जप्त केलेली आहेत. घटनेच्या संपूर्ण दिवसाचं सीसीटीव्ही फुटेज आम्हीच सीडी तयार करून पोलिसांना सुपूर्द केलं आहे. पैसे काढून नेणाऱ्या तथाकथित जयदेव नावाच्या व्यक्तीचे मोठ्या आकारातील रंगीत फोटो काढून ते ही आम्हीच सगळीकडे सर्क्युलेट केले आहेत. एवढंच नाही तर आमच्या शाखेत काम करणाऱ्या एका टेंपररी कर्मचाऱ्याचा या घटनेत सहभाग असावा असा आम्हाला दाट संशय आहे, त्याबद्दलही गेल्याच आठवड्यात मी पोलिसांना पुरेपूर कल्पना दिली होती.. पण पोलिसांनी अद्याप त्या कर्मचाऱ्याला हातही लावलेला दिसत नाही..”
माझ्या या अनपेक्षित भडीमारामुळे राठोड साहेब पुरते गोंधळून गेले. संगीता मॅडमकडे पहात ते म्हणाले..
“काय मॅडम ? काय म्हणताहेत हे मॅनेजर साहेब ? तुम्ही तर मला केसचं ब्रिफिंग करतांना अशा कुणा संशयिता बद्दल साधा ओझरता उल्लेखही केला नाहीत ?”
..आता गडबडून जाण्याची पाळी संगीता मॅडमची होती. नेमकं थोडा वेळ आधीच सब. इन्स्पे. हिवाळे काही अर्जंट काम निघाल्याने मॅडमची परवानगी घेऊन बँकेतून निघून गेले होते. त्यामुळे वरिष्ठांसमोर मॅडमची अवस्था आणखीनच अवघडल्यासारखी झाली.
“सॉरी सर, पण खरं म्हणजे मी सुद्धा अशा संशयिताबद्दल ह्या साहेबांच्या तोंडून आत्ताच ऐकते आहे. मी आजच इंस्पे. माळींकडून याबाबत अपडेट घेते आणि तुम्हाला कळविते..”
” हं..! ही केस किती सेन्सिटिव्ह आहे, याची कल्पना आहे ना तुम्हाला मॅडम ? अशा महत्त्वाच्या धागेदोऱ्यांचा तपास करण्याच्या बाबतीत जरासाही विलंब किंवा हलगर्जीपणा करता कामा नये, हे नीट समजावून सांगा त्या ठाणेदार साहेबांना..”
संगीता मॅडमना असं कडक शब्दात बजावून राठोड साहेब परत जाण्यास निघाले.
“बरंय मग.. ! येतो आम्ही.. केसच्या तपासात तुमचं असंच सहकार्य असू द्या. यापुढे, केस संबंधी कितीही क्षुल्लक पण उल्लेखनीय बाब ध्यानात आल्यास तसंच आणखी कुणाबद्दल किंचितही संशय असल्यास थेट या मॅडमना तसं कळवा.. हॅव अ गुड डे.. !”
ॲडिशनल एसपी साहेब व डेप्युटी सुपरिंटेंडंट मॅडम गेल्यानंतर मी सुटकेचा खोल निःश्वास टाकला. पोलिसांची सकाळची ती धावपळ नवीन डीएसपी साहेबांच्या स्वागताची होती तर.. आपण उगाचंच घाबरलो.. ते म्हणतात ना, मन चिंती ते वैरी न चिंती.. तसंच झालं.. पण या साऱ्या गडबडीत “मी पोलिसांना त्यांची दक्षिणा पोचती केली” असं खोटं सांगितल्या बद्दल हिवाळे साहेबांना जाब विचारायचं राहूनच गेलं. तो संजू चहावालाही गेल्या दोन दिवसांपासून जाणूनबुजून माझ्या पुढ्यात येणं टाळीत होता..
औरंगाबादला ट्रेनिंग सेंटर वर स्टाफशी झालेल्या चर्चेत रुपेश वर आम्हा सर्वांचा संशय पक्का झाला तेंव्हाच मी इंस्पे. माळी व सब इंस्पे. हिवाळेंना व्हाट्सअॅप वर सविस्तर मेसेज पाठवून रुपेशची सखोल चौकशी करण्याबद्दल त्यांना विनंती केली होती. सुदैवाने दोघांनीही तो मेसेज पाहिला होता. हिवाळेंनी तर मेसेज वाचून “Ok” असा रिप्लाय ही दिला होता.
पोलीस अधिकारी निघून गेल्यावर त्यांच्याशी काय चर्चा झाली हे जाणून घेण्याच्या उत्सुकतेपोटी रहीम चाचा व सुनील सैनी हे दोघेही केबिन मध्ये येऊन बसले. मी नंदूला बोलावलं आणि विचारलं..
“अरे, तो संजू का बरं माझ्यापासून
तोंड लपवत फिरतोय..? मघाशी चहा सुद्धा त्यानं नोकराच्या हातूनच पाठवला .. जा बरं, हात धरून बोलावून आण त्याला..!”
माझं बोलणं पूर्ण होण्या अगोदरच केबिनच्या दारामागे उभा असलेला संजू खाली मान घालून दबकत दबकत माझ्या खुर्चीजवळ आला आणि चट्कन वाकून त्याने माझे पायच धरले.
“माफी करा सायेब..! ‘तुम्ही दिले..’ असं सांगून मीच पोलिसांना वीस हजार रुपये दिले.. काय करू सायेब..? तुमी या पोलिसांना नीट वळकीत नाही, त्येनला कुनाबद्दल ही दया माया नसते.. फकस्त पैशाचीच भाषा त्येनला समजती.. पैसं दिलं नसतं तर त्येंनी तुमा लोकांना निस्ती अटकच केली नसती तर लै बेक्कार हाल बी केलं असतं.. आन मला ते होऊ द्यायचं नव्हतं.. मला पाहवलं नसतं सायेब ते..”
बोलता बोलता संजू हुंदके देत रडू लागला..
“सायेब, तुमचं माज्यावर लई मोठ्ठं, डोंगरायवढं उपकार हायेत.. दोन वेळा तडीपार झालेला गुंड, मवाली होतो मी.. माझं आतापर्यंतचं सारं आयुष्य जेल मंदीच गेलं हाय.. तुमी आसरा दिला, मोठया मनानं हॉटेलसाठी बँकेसमोर जागा दिली.. तुमच्या आशीर्वादानं हॉटेलचा धंदा बी खूप जोरात चालतो हाय.. एकेकाळी शिवी देऊन संज्या xx, अशी हाक मारणारे लोक संजू शेठ म्हणून ओळखतात सायेब आता मला.. ! ही इज्जत, ही प्रतिष्ठा फकस्त तुमच्यामुळे लाभली मला.. त्या उपकारांची थोडीफार परतफेड करण्यासाठी म्हणूनच मी तुमच्या नावाचे पैसे पोलिसांना दिले..”
माझे घट्ट धरलेले पाय संजूने अजून सोडले नव्हते. अश्रूंनी डबडबलेल्या डोळ्यांनी माझ्याकडे पहात थरथरत्या करुण स्वरात तो म्हणाला..
“मला काय वाट्टेल ती सजा द्या साहेब माझ्या या चुकीबद्दल.. पाहिजे तर आजपासून मला बँकेत पायही ठेऊ देऊ नका.. पण कृपा करून माझ्या हेतूबद्दल मनात शंका आणू नका.. तुमच्याबद्दल लई आपुलकी वाटते, खूप श्रद्धा आणि आदर आहे तुमच्याबद्दल म्हणूनच पोलिसांच्या त्रासापासून तुम्हाला वाचवण्यासाठी मी धावपळ करून, कसेबसे इकडून तिकडून थोडे थोडे पैसे गोळा करून ते पोलिसांच्या तोंडावर फेकले..”
संजुच्या प्रामाणिक हेतुबद्दल कसलीच शंका नव्हती. त्याची कळकळ ही खरीच होती. त्याचे खांदे धरून त्याला उठवीत म्हणालो..
“उठ संजू.. असा रडू नकोस! जा.. सगळ्यांसाठी फक्कडसा चहा करून आण..”
डोळे पुशीत संजू उठला. बाहेर जाताना केबिनच्या दरवाजापाशी थांबून म्हणाला..
“सायेब, आणखी एक शेवटचीच विनंती..! कृपा करून मला पैसे परत करण्याचं मनातही आणू नका. मी ते घेणार नाही. भक्तीभावानं अर्पण केलेत ते पैसे मी असं समजा आणि माझ्या भावनेची कदर करा..”
संजू बँकेबाहेर गेल्यावर अवघ्या पाचच मिनिटांत इंस्पे. माळी व सब इंस्पे. हिवाळे ही जोडगोळी बँकेत हजर झाली. बहुदा राठोड साहेब आणि संगीता मॅडम या वरिष्ठांनी त्या दोघांचीही चांगलीच हजेरी घेतली असावी. कारण त्या दोघांचाही सूर आता बराच नरमाईचा भासत होता. आल्या आल्याच त्यांनी प्रश्नांची सरबत्ती सुरू केली.
“तुमचा टेम्पररी कर्मचारी आणि आमचा होमगार्ड रुपेश जगधने याच्याबद्दल तुम्ही संशय व्यक्त केला आहे. तुमच्याकडे त्याच्याविरुद्ध काही ठोस पुरावे आहेत का ?”
“पुरावे शोधणं हे पोलिसांचं काम आहे. रुपेश जगधने दुसऱ्यांची सही गिरवण्यात एक्सपर्ट आहे तसेच सिग्नेचर स्कॅनिंगचे काम करीत असल्याने कोणत्याही कस्टमरची सही माहीत करून घेणे त्याला सहज शक्य आहे. शिवाय चपराशाची कामेही करीत असल्याने सही न घेता कस्टमरला चेकबुक डिलिव्हर करणे, चेकबुकसाठीचा अर्ज गायब करणे अशी कामेही तोच बेमालूमपणे करू शकतो. शिवाय घटनेच्या दिवसापासून तो कामावरही आलेला नाही. या साऱ्या गोष्टी रुपेश बद्दल संशय व्यक्त करण्यास पुरेशा आहेत असे मला वाटते..”
माझ्या या बोलण्यावर नकारार्थी मान हलवीत इंस्पे. माळी म्हणाले..
“नाही..! फक्त एवढयाच गोष्टींवरून रुपेशला संशयित मानता येणार नाही. टेम्पररी कर्मचाऱ्यावर सिग्नेचर स्कॅनिंग सारखे महत्वाचे व गोपनीय काम सोपविणे यातून तुमचाच हलगर्जीपणा सिद्ध होतो. आणि.. गेले काही दिवस रुपेश आमच्यातर्फे पोलीस बंदोबस्ताचे काम करीत आहे म्हणूनच तुमच्याकडे कामावर आलेला नाही..”
इंस्पे. माळी रुपेशला पाठीशी घालण्याचा प्रयत्न करीत आहेत असं मला उगीचंच वाटून गेलं.
“ठीक आहे, तर मग मी तुम्हाला घटनेच्या दिवशी रुपेशची सीसीटीव्हीत दिसणारी हालचालच दाखवतो म्हणजे तुम्हालाही माझ्या संशयाबद्दल खात्री पटेल..”
असं म्हणून घटनेच्या दिवसाचं सीसीटीव्ही रेकॉर्डिंग प्ले करून मी कॉमेंटरी करू लागलो.
“हे पहा सकाळचे साडे दहा वाजले आहेत. कॅमेरा नं 1, बँकेचे ग्रील गेट. मुख्य संशयित जयदेव खडके बँकेत प्रवेश करतो आहे. आणि त्याच्या अगदी बरोबरीनेच हा कोण बरे आत प्रवेश करतो आहे..? अरे, हा तर आपला रुपेश ! जणू ते दोघेही सोबतच बँकेत आलेले असावेत.
कॅमेरा नं 2. सकाळचे अकरा वाजले आहेत. रुपेश आपली नेहमीची जागा सोडून कॅशियरच्या केबिनजवळ खुर्ची टाकून बसला आहे. जयदेव टोकन घेऊन कॅश घेण्यासाठी कॅशियर केबिन समोर उभा आहे. आता रुपेशकडे नीट लक्ष द्या. तो एकटक जयदेव कडेच पाहतो आहे. मधूनच त्याला डोळ्याने खुणावतोही आहे. कॅशियर कडे पुरेशी कॅश नाही. तो पेट्रोल पंपाची कॅश येण्याची वाट पाहतो आहे. त्यामुळेच त्याने जयदेवला थोडावेळ थांबण्यास सांगितले आहे.
आता रुपेशकडे पहा. तो कॅशियर सुनील सैनीशी बोलतो आहे. पेट्रोल पंपाची कॅश कधी येणार हेच तो विचारीत असावा. आज पंपाची कॅश उशिरा येणार असल्याचे कॅशियरने रुपेशला सांगितले असावे. ती पहा रुपेशने डोळे व मान हलवून जयदेवला बँकेतून निघून जाण्याची खूण केली. जयदेव आता बँकेबाहेर जातो आहे. अरे..! हे काय ? रुपेश सुद्धा त्याच्या मागोमागच बँकेच्या बाहेर पडला आहे. आता बँकेच्या कंपाउंड मधील पार्किंग चा कॅमेरा नं. 8 पहा.. रुपेश मोटार सायकल वरून बँकेबाहेर जाताना दिसतो आहे.
दुपारचे तीन वाजले आहेत. कॅमेरा नं 1.. जयदेव बँकेत पुन्हा प्रवेश करतो आहे. सकाळ प्रमाणेच रुपेशही त्याच्या अगदी पाठोपाठच बँकेच्या आत येतो आहे.
दुपारचे साडेतीन झाले आहेत. कॅमेरा नं. 2.. जयदेवने पाच लाख ऐंशी हजार रुपये कॅश घेतली आहे. कॅशियर केबिन शेजारीच बसलेल्या रुपेशचे सतत त्याच्याकडेच लक्ष आहे. जयदेवने पैसे थैलीत टाकल्यावर रुपेशच्या चेहऱ्यावरील काम फत्ते झाल्याच्या समाधानाचे ते हास्य पहा.
पुन्हा कॅमेरा नं. 1. जयदेव बँकेबाहेर निघाला आहे. रुपेश ही त्याच्या अगदी पाठोपाठच बँकेबाहेर पडला आहे. पुन्हा पार्किंगचा कॅमेरा नं. 8.. रुपेश मोटारसायकल वरून बाहेर जातो आहे. नक्कीच तो जयदेव बरोबरच बाहेर गेला असावा.
त्यानंतर म्हणजे दुपारी साडेतीन नंतर रुपेश बँकेत परत आलाच नाही. तसंच त्या दिवसानंतर आजपर्यंत तो एकदाही बँकेत आलेला नाही.”
सीसीटीव्ही स्क्रीन ऑफ करून त्या इन्स्पेक्टर द्वयीकडे पहात मी म्हणालो..
“आता बोला..! हे रेकॉर्डिंग पाहिल्यावर कुणाचीही खात्री पटेल की रुपेश आणि जयदेवचा एकमेकांशी संबंध असलाच पाहिजे. माझी तुम्हाला विनंती आहे की आता अधिक वेळ न घालविता तुम्ही ताबडतोब रुपेशला ताब्यात घ्या आणि त्याला बोलतं करा..”
“व्वा..! साहेब, कमाल केलीत तुम्ही..”
टाळ्या वाजवून कौतुक करीत सब इंस्पे. हिवाळे म्हणाले.
इंस्पे. माळींनी सुद्धा उभं राहून “थँक यू” म्हणत माझ्याशी अभिनंदनपर हस्तांदोलन केलं. नंतर माझा निरोप घेत ते म्हणाले..
“तुम्ही काळजी करू नका. आम्ही आजच त्या रुपेशला ताब्यात घेतो..”
ठाणेदार आणि नायब ठाणेदारांची ती दुक्कल बँकेतून निघून गेल्यावर मी समाधानाचा सुस्कारा सोडला. अखेर पोलिसांनी या केस मध्ये काहीतरी हालचाल करण्याचं निदान मान्य तरी केलं होतं..
श्री अजय कोटणीस हे बँकेतील माझे सहकारी असून, स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद मधून शाखा व्यवस्थापक या पदावरून निवृत्त झाले आहेत. त्यांचा ३५ वर्षांचा प्रदीर्घ अनुभव असून, त्यांच्या कार्यकाळात त्यांनी महाराष्ट्रातच नाही तर बाहेरील राज्यांमध्येही सेवा बजावली. त्यांना त्यांच्या सेवेत आलेले चित्तथरारक अनुभव ते त्यांच्या उत्कंठावर्धक शैलीत वर्णन करतात, आणि वाचकाला शेवटपर्यंत कथानकावर खिळवून ठेवतात.
त्यांना मराठवाड्यातील एका गावी बँकेत शाखा प्रमुख असतांना आलेल्या अनुभवावर आधारित, एक प्रसंग त्यांनी त्यांच्या खास शैलीत वर्णन केला आहे
श्री अजय कोटणीस – निवृत्त व्यवस्थापक- स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद
(लेखक परिचय- लेखाच्या शेवटी)
ही लेखमाला श्री कोटणीस यांच्या फेसबुक पेज वर नुकतीच त्यांनी प्रसिद्ध केली आहे आणि तिला वाचकांचा भरभरून प्रतिसाद नेहमीप्रमाणे मिळतो आहे. इथे ही लेखमाला या ब्लॉगच्या वाचकांसाठी, श्री कोटणीस यांच्या परवानगीने प्रसिद्ध करीत आहोत.
*बॅंकस्य कथा रम्या..*
*स्थितप्रज्ञ आणि उलटलेला डाव*
(भाग : 7)
मोठ मोठे आकर्षक डोळे, कमनीय बांधा,…रश्मीच्या अंगोपांगात, गात्रागात्रात, समग्र व्यक्तिमत्वातच रसरशीत, दाहक मादकपणा अगदी ठासून भरला होता..
खरं म्हणजे आम्ही सगळे कोर्टाकडून लवकरात लवकर अटकपूर्व जामीन मिळविण्याच्या टेन्शन खाली होतो आणि आमच्या मनात सतत त्याबद्दलचेच विचार घोंगावत होते. पण तरी देखील रश्मीचं रेशमी सौंदर्य आम्हाला तात्पुरतं, क्षणभरासाठी का होईना, आमची विवंचना विसरण्यास भाग पाडीत होतं.
सिनेमात आणि कथा कादंबऱ्यांत वर्णन असतं अगदी तश्शीच रश्मी आपल्या बॉसला अगदी खेटूनच बसायची.. त्यांच्याकडून डिक्टेशन घेतांना त्यांच्या डोळ्यात डोळे घालून बघायची, पापण्यांची जादुई, मोहक उघडझाप करायची.. कधी आपल्या भडक लाल, जांभळ्या रंगाची लिपस्टिक लावलेल्या ओठांचा आकर्षक चंबू करायची तर कधी खोटी, नाटकी जवळीक व काळजी दाखविण्यासाठी बॉसच्या शर्टावरील काल्पनिक कचरा आपल्या रुमालाने टिपायची..
डिक्टेशन देताना योग्य वाक्य किंवा समर्पक मुद्दा न सुचल्यामुळे वकील साहेब जेंव्हा काही क्षण थांबून विचारात मग्न होत तेंव्हा रश्मी लगबगीने आपल्या ड्रॉवर मधून सिगारेट काढून ती हलकेच बॉसच्या ओठांत खोचायची..आणि मग पर्स मधून लायटर काढून बॉसच्या पुढ्यात झुकून जेंव्हा ती सिगारेट पेटवायची तेंव्हा वकील साहेबांची कामुक नजर तिच्या छातीचा धांडोळा घेत असायची..
रश्मीचे लाडिक चाळे, बॉसशी सहेतुक लगट आणि तिच्याकडे पाहतानाची जोगळेकर साहेबांची ती सतत वखवखलेली, बुभुक्षित नजर.. की जी पाहून आम्हालाही शरमल्या सारखं होत होतं, हे सारं काय मिसेस जोगळेकरांना दिसत, कळत नसेल ? की, तिला वकील साहेबांपासून दूर ठेवण्यासाठी म्हणून मुद्दामच त्या तिला सारखं सारखं किचनमध्ये बोलावून घेत होत्या ?
आमच्या बरोबर आलेली बेबी सुमित्रा सुद्धा प्रथमदर्शनी जरी रश्मीच्या भुरळ पाडणाऱ्या लोभस, अलौकिक लावण्याने आणि तिच्या विलक्षण उत्तेजक, आक्रमक, आव्हानात्मक व्यक्तिमत्वाने भारावून गेली असली तरी वकील साहेबांचं एखाद्या कामातुर, लंपट, उल्लू आशिक सारखं वागणं पाहून तिलाही खूप ऑकवर्ड, अवघडल्यासारखं होत होतं. बहुदा त्यामुळेच त्यानंतर बेबी पुन्हा कधीही वकील साहेबांच्या ऑफिसमध्ये आली नाही.. असो !
पुराणिक वकिलांनी आमच्या केस संबंधी काढलेले प्रमुख महत्वाचे मुद्दे जोगळेकरांनी भराभर वाचून काढले आणि मग गंभीर चेहरा करून आमच्याकडे पहात म्हणाले..
“गंभीर गुन्ह्याची एकूण सहा कलमं पोलिसांनी FIR मध्ये तुमच्या विरुद्ध लावली आहेत. त्यापैकी कलम 467 व 468 ही आर्थिक फसवणूकीच्या उद्देशाने बनावट कागद पत्रे तयार करणे यासाठी आहेत तर अशी बनावट कागदपत्रे वापरून तोतयेगिरीने आर्थिक फसवणूक करणे यासाठी कलम 471 व 474 आहेत. कलम 420 हे गंभीर फसवणुकीचे कृत्य करणे यासाठी तर समान हेतूने अनेक जणांनी मिळून गुन्हेगारी कृत्य करणे यासाठी कलम 34 आहे.”
एवढं बोलून किंचित थांबून ते म्हणाले..
“दुर्दैवाने कलम 471 व 474 वगळता अन्य चारही कलमं ही अजामीनपात्र (non bailable) आहेत. म्हणजेच You have no automatic right to obtain bail..! अर्थात प्रभावी युक्तिवाद करून, भक्कम कारणे देऊन, ही कलमं लावणे अयोग्य असल्याबद्दल कोर्टाला पटवून दिलं तर आणि आरोपी पळून जाणार नाहीत, पुरावे नष्ट करणार नाहीत, कारवाईस हजर राहतील व पोलिसांना सहकार्य करतील याबद्दल न्यायालयाला खात्री वाटली तरच ते सशर्त जामीन मंजूर करू शकतात.”
वकील साहेबांनी केस समजावून सांगायला अशी नुकतीच सुरवात केलीच होती तोंच ऑफिसच्या बाजूलाच असलेल्या किचन मधून मिसेस जोगळेकरांनी रश्मीला हाक मारली, त्यामुळे ती उठून चट्क चट्क असा सँडल्सचा आवाज करीत किचनच्या दिशेने निघाली. तेवढ्याने वकील साहेबांचीही लिंक मधेच तुटली. कमरेची लयबद्ध हालचाल करीत, नितंबांना मंद हेलकावे देत जाणाऱ्या पाठमोऱ्या रश्मीकडे आशाळभूत, भुकेल्या, कामासक्त नजरेने पाहण्याच्या नादात, त्यांच्या पुढे आम्ही पक्षकार बसलो आहोत याचंही वकिलसाहेबांना भान राहिलं नाही.
या मधल्या काळात सहज जोगळेकर वकिलांच्या ऑफिसचं निरीक्षण केलं. ऑफिसच्या भिंतींवर जागोजागी तोकड्या वस्त्रांतील सुंदरींच्या चित्रांसाठी प्रसिद्ध असलेली महागडी कॅलेंडर्स लावली होती. टेबलाच्या कडेला व्हीनसची half bust देखणी, अनावृत्त मूर्ती ठेवली होती. धबधब्याखाली आंघोळ करणाऱ्या “ओलेती” चं 6″x2″ अशा फुल साईझचं रमणीय पोर्ट्रेट हॉलच्या मुख्य भिंतीवर होतं तर पुस्तकांच्या काचेच्या शो-केस मध्ये खजुराहोतील कामशिल्पांच्या लहान लहान प्रतिकृतीही ठेवलेल्या होत्या. वकील साहेब सौंदर्य पिपासू, रसिक व रंगेल स्वभावाचे दिसतात.. मी मनातल्या मनात म्हणालो..
कोपऱ्यातील काचेच्या कपाटात उंची मद्याच्या बाटल्या ठेवलेल्या होत्या. हा जोगळेकर साहेबांचा खाजगी मिनी बार असावा.
…रात्री ऑफिस संपल्यावर अपुऱ्या चमचमत्या वस्त्रांतील रश्मी, पद्मा खन्ना प्रमाणे “हुस्न के लाखों रंग..” म्हणत थिरकत थिरकत वकील साहेबांना मद्याचा पेग बनवून देते आहे आणि ते ही प्रेमनाथ सारखे कामांध होऊन झोकांड्या खात तिच्यावर झडप घालून तिला पकडण्याचा अयशस्वी प्रयत्न करीत आहेत असं विनोदी दृश्यही क्षणभर नजरे समोर तरळून गेलं..
रश्मी किचन मधून परत येईपर्यंत वकील साहेबांचं चित्त काही थाऱ्यावर नव्हतं.. ती आल्यावरच त्यांनी पुढे बोलायला सुरुवात केली..
“आता मुद्द्याचं बोलू.. मी तुम्हा सर्वांना खात्रीनं अँटीसिपेटरी बेल मिळवून देईन.. मात्र त्यासाठी थोडे जास्त पैसे द्यावे लागतील. काही जणांना सहज बेल मिळेल. उदाहरणार्थ, हे मॅनेजर साहेब ! यांचा घटनेशी दुरान्वयानेही काहीही संबंध किंवा सहभाग नाही. तसंच शेख रहीम यांनी फक्त चेक घेऊन टोकन दिलं, एवढाच यांचा घटनेतील सहभाग. त्याचप्रमाणे कॅशियर सैनी यांनीही रीतसर पास झालेल्या चेकचं नियमानुसारच टोकन घेऊन पेमेंट केलं आहे. थोड्याशा युक्तीवादानं टप्प्याटप्प्याने या तिघांनाही बेल मिळेल. बेबी सुमित्रा आणि रविशंकर यांच्यासाठी मात्र थोडी जास्त मेहनत घ्यावी लागेल. सरकारी वकील.. प्रसंगी जज साहेबांनाही “मॅनेज” करावं लागेल. पण, …होईल ! प्रत्येकी चाळीस हजार रुपये माझी फी आहे. अर्थात, तुम्हाला बेल मंजूर झाल्यानंतरच ती द्या. आता उद्या सकाळी सेशन कोर्टातच भेटू..”
चाळीस हजार ही तशी खूपच जास्त रक्कम होती, पण ती देण्यावाचून अन्य उपायही नव्हता. जोगळेकर वकिलांच्या ऑफिसातून पायी चालतच निघालो तेंव्हा रात्रीचे अकरा वाजले होते. व्हीआयपी गेस्ट रूमच्या बिल्डिंग जवळ पोहोचलो तेंव्हा तेथील भिंतीच्या आडोशाला अंधारात साध्या वेशातील एक व्यक्ती मोटार सायकल वर बसून जणू आमचीच वाट पहात होती.
“अहो साहेब, नमस्कार ! सहज इकडून चाललो होतो, म्हटलं बँकवाल्या साहेबांना “गुड नाईट” करून जावं..”
सब इंस्पे. हिवाळेंचा तो चिरपरिचित आवाज ऐकताच अंगावर भीतीची एक थंडगार शिरशिरी उमटून गेली..
“अरे..! इन्स्पेक्टर साहेब ? तुम्ही..? यावेळी..? आणि इथे..?”
घशाशी आलेला आवंढा गिळत उसनं अवसान आणीत मी म्हणालो.
आमच्या विरुद्ध गंभीर FIR दाखल झालेला होता, आम्ही भूमिगत, फरार होतो आणि आम्हाला अद्याप बेल ही मिळालेला नव्हता. अटकेची टांगती तलवार आमच्या डोक्यावर अजूनही लटकत होतीच. त्यातच आम्हाला घाबरवून गर्भगळीत करण्यासाठी हा सब इंस्पे. हिवाळे वेळीअवेळी, सतत एखाद्या दैत्यासारखा अचानक आमच्या पुढे येऊन उभा रहात होता.
“आम्ही कुणालाही, कधीही आणि कुठेही भेटू शकतो.. मात्र, मी तुमचा मित्र आहे, हितचिंतक आहे हे लक्षात असू द्या..! येतो मी, गुड नाईट !!”
..असा आपला नेहमीचा ठरलेला डायलॉग मारून गाडीला किक मारून हिवाळे साहेब निघून गेले. अरे ! हा माणूस आहे की भूत आहे ? याला लगेच कसा कळतो आमचा ठावठिकाणा ? की आपल्याच पैकी कुणीतरी फितूर त्यांचा खबऱ्या आहे ? जाऊ दे ! आता यावर जास्त विचार करून डोकं शिणवायचं नाही. उद्या बेल मिळणारच आहे, त्यानंतरच ही हिवाळेंच्या भेटीची काय भानगड आहे ते बघू.. असं ठरवून गेस्ट रुम मध्ये प्रवेश केला.
दुसऱ्या दिवशी सकाळी कोर्ट सुरू झाल्यावर तासाभरातच मला बेल मंजूर झाला. त्याची ऑर्डर घेऊन व RM साहेबांना कळवून लगेच दुपारी दोनच्या आत वैजापूरला कामावर रुजूही झालो. फारसं विशेष कुणीही भेटायला न आल्यामुळे तो दिवस तसा शांततेतच गेला. संशयित रुपेश जगधनेही आज बँकेत आला नव्हता. रहीम चाचा आणि सुनील सैनी यांना उद्या बेल मिळणार असल्याचं पुराणिक वकिलांनी संध्याकाळी मला फोन करून कळवलं. रात्री झोपण्यापूर्वी औरंगाबादच्या गेस्ट रूम मधील सहकाऱ्यांशी फोन वर बोलून त्यांना ही बातमी दिली आणि रविशंकर व बेबी सुमित्राला आणखी काही काळ धीर धरण्यास सांगितलं.
दुसऱ्या दिवशी सकाळी आठ वाजताच बँकेत गेलो आणि एकाग्र चित्ताने घटनेच्या दिवसाचं cctv फुटेज पहात बसलो. अचानक कुणीतरी केबिनमध्ये आल्याचं जाणवलं म्हणून मान वळवून पाहिलं तर इंस्पे. माळी व सब इंस्पे. हिवाळे हे दोघे केबिनच्या दारात उभे होते.
“या, साहेब.. !” लगबगीने खुर्चीवरून उठून त्यांचं स्वागत करीत म्हणालो..
माझ्या बोलण्याकडे साफ दुर्लक्ष करीत हिवाळे तडक माझ्या खुर्चीच्या मागे गेले आणि हातातील लाकडी रुळाच्या साहाय्याने भिंतीवरील cctv कॅमेऱ्याची दिशा त्यांनी छताकडे वळवली.
“साहेब, आत या, बसा नं..!”
अजूनही दारातच उभे असलेल्या इंस्पे. माळींना मी विनंती केली.
“आम्ही इथे बसण्यासाठी आलेलो नाही.. !”
अतिशय करड्या स्वरात इंस्पे. माळी कडाडले..
“तुम्हाला जर असं वाटत असेल की कोर्टाकडून अटकपूर्व जामीन मिळवला म्हणजे आपण काही फार मोठा तीर मारला आहे, तर तो तुमचा गैरसमज आहे ! FIR मध्ये आणखी गंभीर स्वरूपाची कलमं नव्याने ॲड करून आम्ही तुम्हाला कधीही.. अगदी आत्ताही अटक करू शकतो. तसंच तुमचा हा अटकपूर्व जामीन काही काळापुरताच मर्यादित आहे. शिवाय पोलिसांच्या प्रतिकूल रिपोर्टवर न्यायालय तो जामीन रद्दही करू शकते. आणि.. तसा रिपोर्ट पाठवणं हे आमच्याच हातात आहे. तेंव्हा, आज संध्याकाळच्या आत हिवाळे साहेब सांगतील तेवढी तडजोडीची रक्कम त्यांच्यापर्यंत पोहोचती करा, म्हणजे तुम्हाला या केस मध्ये आमच्याकडून काहीही त्रास होणार नाही. लक्षात ठेवा, आज जर रक्कम मिळाली नाही तर उद्या तुम्हाला अतिशय अपमानास्पद रित्या अटक केली जाईल ही काळ्या दगडावरची रेघ आहे..!”
एवढं बोलून ताडताड पावले टाकीत ते एकटेच केबिन बाहेर निघून गेले. ते गेल्यावर सब इंस्पे. हिवाळे शांतपणे माझ्या समोरील खुर्चीत बसले आणि म्हणाले..
“ठाणेदार साहेब आत्ता जे काही बोलून गेले, ते तसं निश्चितच करून दाखवतील. त्यामुळे त्यांचं म्हणणं सिरियसली घ्या. तुम्हाला आमची दक्षिणा ही द्यावीच लागेल. आणि ती दक्षिणा आहे, प्रत्येकी तीस हजार ! समोरच्या संजू चहावाल्याकडे संध्याकाळ पर्यंत आठवणीने, न चुकता रक्कम जमा करा.. आणि, मी तुमचा मित्र आहे, हितचिंतक आहे हे ध्यानात असू द्या..”
“हिवाळे साहेब, काय वाट्टेल ते झालं तरी मी तुम्हाला एक पैसा ही देणार नाही.. मग तुम्ही माझे मित्र असाल की शत्रू असाल, हितचिंतक असाल की हितशत्रू असाल.. त्याने मला काहीही फरक पडत नाही..!”
मी बाणेदारपणे माझी भूमिका स्पष्ट केली. आमचं बोलणं सुरू असतानाच संजू चहावाला चहा घेऊन केबिन बाहेर आला होता. त्याच्या कानावर माझे शब्द पडल्या बरोबर तो आत येऊन हिवाळे साहेबांसमोर हात जोडून गयावया करत म्हणाला..
“म्यानीजर सायबांचं बोलणं तुम्ही मनावर घेऊ नका, सायेब..! त्ये लई टेन्शन मंदी हायेत म्हणून आसं बोलतेत.. तुमची दक्षिणा जरूर मिळंल सायेब तुमाला.. बास..!फकस्त एकच ईनंती हाय.. तीस हजार थोडं जास्त हुतात.. ईस हजार ठीक रायतील.. थोडं आडजस्त करा सायेब..”
संजूचे पोलिसांशी जवळीकीचे संबंध होते. शहरातील विविध अवैध धंद्यांचे हप्ते पोलिसांच्या वतीने तोच गोळा करीत असे.
“ठीक आहे ! संजू, फक्त तुझ्याकडे पाहून मी प्रत्येकी वीस हजार मान्य करतो. मात्र ते कुठल्याही परिस्थितीत आज संध्याकाळच्या आत पोहोचते झाले पाहिजेत. अन्यथा काय होईल, हे तुला चांगलंच माहीत आहे..”
एवढं बोलून माझ्याकडे ढुंकूनही न पाहता हिवाळे साहेब केबिन बाहेर निघाले. जागीच उभा राहून मी मोठ्याने ओरडलो..
“थांबा ! संजू काहीही म्हणाला तरी मी तुम्हाला कोणत्याही परिस्थितीत एक पैसा ही देणार नाही.. तुम्ही मला खुशाल अटक करू शकता..”
माझं बोलणं ऐकलं न ऐकल्या सारखं करून हिवाळे बँकेबाहेर पडले. संजूही त्यांच्या मागेमागे, त्यांची मनधरणी करीत गेट बाहेर गेला. बहुदा माझ्या रागाच्या भीतीनं संजू मग त्या दिवसभरात एकदाही बँकेत आला नाही. बँकेसमोरील त्याचं हॉटेलही त्यानं त्या दिवशी बंदच ठेवलं.
दुपारी चार वाजता रहीम चाचा व सुनील सैनी हे दोघेही आनंदी चेहऱ्याने बँकेत आले. त्यांना आज दुपारी बारा वाजताच अटकपूर्व जामीन मंजूर झाला होता. आज सकाळचा प्रसंग व पोलिसांची मागणी याबद्दल त्यांच्या कानावर घातलं. आश्चर्य म्हणजे सर्व काही आधीच माहीत असल्या सारखं त्यांनी अतिशय निर्विकार, थंडपणे माझं सारं बोलणं ऐकून घेतलं.. त्यावर काहीही प्रतिक्रिया व्यक्त केली नाही.
शाखेतील माझं आठवडाभराचं सारंच काम पेंडिंग राहिलं होतं, ते उरकता उरकता कधी रात्रीचे बारा वाजले ते कळलंही नाही. रात्री थकून अंथरुणावर पडलो तेंव्हा.. आपण पोलिसांच्या धमकीला घाबरलो नाही, त्यांना पैसे देण्यास साफ नकार दिला याचं मनोमन पुरेपूर सात्विक आणि तात्विक समाधान असलं तरी उद्या ठाणे अंमलदार इंस्पे. माळी साहेब आपली धमकी खरी करण्यासाठी अटक करण्यास येतील तेंव्हा आपण इतकेच खंबीर राहू शकू कां ? याच विचारात केंव्हातरी उशिरा माझा डोळा लागला.
सकाळी जाग आली तेंव्हा आठ वाजून गेले होते. बँकेच्या अगदी समोर असलेल्या एका दुमजली इमारतीच्या वरच्या मजल्यावर तेंव्हा मी रहात होतो. माझ्या खोलीच्या खिडकीतून रस्त्याच्या पलीकडे असलेली बँक दिसायची. रोजच्या सवयी प्रमाणे दात घासता घासता खिडकीतून बाहेर पाहिलं. खालच्या रस्त्यावर बँकेच्या गेट समोर पोलीसांच्या तीन जीप व दोन मोठ्या व्हॅन उभ्या होत्या. कडक गणवेशातील इंस्पे. माळी व सब इंस्पे. हिवाळे उतावीळपणे रस्त्यावर येरझारा घालीत होते. मध्येच ते मोबाईल किंवा वायरलेस सेट वरून वरिष्ठांशी बोलत होते तर कधी मोठ्याने ओरडून हाताखालच्या शिपायांना सूचना देत होते.
“बाप रे ! काल धमकी दिल्याप्रमाणे मला अटक करण्यासाठी इंस्पे. माळी अगदी जय्यत तयारी करून आलेले दिसतात..! बहुदा पत्रकार व फोटोग्राफर येण्याची तसेच मी खाली उतरण्याचीच ते वाट पहात असावेत..”
मी मनाशी म्हणालो..
“चला..! आलिया भोगासी असावे सादर.. !!”
धडधडत्या छातीने, अनिच्छेनेच कसाबसा तयार होऊन वधस्तंभाकडे जाणाऱ्या कैद्याप्रमाणे, जड झालेली पावले ओढीत बँकेकडे निघालो..
श्री अजय कोटणीस हे बँकेतील माझे सहकारी असून, स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद मधून शाखा व्यवस्थापक या पदावरून निवृत्त झाले आहेत. त्यांचा ३५ वर्षांचा प्रदीर्घ अनुभव असून, त्यांच्या कार्यकाळात त्यांनी महाराष्ट्रातच नाही तर बाहेरील राज्यांमध्येही सेवा बजावली. त्यांना त्यांच्या सेवेत आलेले चित्तथरारक अनुभव ते त्यांच्या उत्कंठावर्धक शैलीत वर्णन करतात, आणि वाचकाला शेवटपर्यंत कथानकावर खिळवून ठेवतात.
त्यांना मराठवाड्यातील एका गावी बँकेत शाखा प्रमुख असतांना आलेल्या अनुभवावर आधारित, एक प्रसंग त्यांनी त्यांच्या खास शैलीत वर्णन केला आहे
श्री अजय कोटणीस – निवृत्त व्यवस्थापक- स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद
(लेखक परिचय- लेखाच्या शेवटी)
ही लेखमाला श्री कोटणीस यांच्या फेसबुक पेज वर नुकतीच त्यांनी प्रसिद्ध केली आहे आणि तिला वाचकांचा भरभरून प्रतिसाद नेहमीप्रमाणे मिळतो आहे. इथे ही लेखमाला या ब्लॉगच्या वाचकांसाठी, श्री कोटणीस यांच्या परवानगीने प्रसिद्ध करीत आहोत.
*बॅंकस्य कथा रम्या..*
*स्थितप्रज्ञ आणि उलटलेला डाव..*
( भाग : 6 )
असं आकस्मिकरित्या, एकदम हवेतून प्रकट झाल्यासारखं सब इंस्पे. हिवाळेंना दारात उभं असलेलं पाहून आम्ही भयचकीतच झालो. एखादं भूत पाहिल्या सारखे दचकून आणि गर्भगळीत होऊन आम्ही पाचही जण स्तब्ध होऊन त्यांच्याकडे एकटक पहातच राहिलो.
फिल्मी स्टाईलने हातातल्या लाकडी रुळाने आम्हाला बाजूला सारीत हिवाळेंनी खोलीत प्रवेश केला.
“एवढ्या लवकर मी इथे तुमच्या पर्यंत कसा पोहोचलो ? याबद्दल आत्ता मला काहीही विचारू नका. मात्र तुमचा एक मित्र म्हणूनच मी इथे आलेलो आहे हे जाणून घ्या. आणि असे पॅनिक होऊ नका. शांतपणे बसून मी काय सांगतो ते ऐका..”
असं म्हणत स्वतः हिवाळे साहेब सुद्धा तिथेच एका खुर्चीवर बसले.
“तुम्ही विनाकारण घाबरून वैजापूरहुन पळून आलात. तुम्ही समजता तसं तुमच्या विरुद्ध अजून कसलाही FIR दाखल झालेलाच नाही. आम्ही सांगितल्या प्रमाणे जर फक्त पाचच मिनिटांपुरते तुम्ही पोलीस ठाण्यात आला असतात तर हे प्रकरण आम्ही आजच मिटवून टाकलं असतं. पण कुणाच्या तरी सांगण्या वरून तुम्ही हा जादाचा शहाणपणा दाखवलांत.. असो..!आमचं नेटवर्क इतकं जबरदस्त आहे की तुम्ही कुठेही दडून बसलांत तरी मनांत आणलं तर आम्ही सहज तुमच्या पर्यंत पोहोचून तुम्हाला कधीही अटक करू शकतो.. बस, एवढं सांगण्यासाठीच मी इथवर आलो होतो. आता टेन्शन घेऊ नका.. शांतपणे झोपा.”
एवढं बोलून हिवाळे साहेब उठले. आम्हा कुणाच्याही तोंडून अद्याप एक शब्दही बाहेर पडला नव्हता.
“गुड नाईट..!” असं म्हणून दारा बाहेर गेल्यावर किंचित मागे वळून ते म्हणाले..
“मी तुमचा मित्र आहे, हितचिंतक आहे आणि या प्रकरणात तुम्हाला वेळोवेळी मदत करीत राहीन एवढं मात्र कायम ध्यानात असू द्या..!”
टॉक टॉक असा बुटांचा आवाज करीत.. तडफदारपणे दमदार पावले टाकीत हिवाळे साहेब निघून गेले.
ते दिसेनासे होईपर्यंत त्यांच्या पाठमोऱ्या रुबाबदार आकृतीकडे आम्ही दारात खिळून बघतच राहिलो.
पोलिसांना मूर्ख बनवून, त्यांना चकवून सिनेमातल्या हिरो सारखं फरारी होऊन गुंगारा देण्यातला आमचा आजचा आनंद.., अंतर्यामी भीती असतांनाही हसत खेळत एन्जॉय केलेला तो साहसी, थरारक प्रवास.. या साऱ्यातील सगळा रोमांचच हिवाळे साहेबांच्या त्या नाट्यपूर्ण एंट्रीने संपुष्टात आला होता. उलट आम्हीच उतावळे, मूर्ख ठरलो होतो. उदास होऊन, अत्यंत हताश, निराश मनाने निमूटपणे आम्ही झोपायला गेलो.
दुसऱ्या दिवशीच्या कोणत्याही वृत्तपत्रांत बँकेविरुद्धच्या FIR ची तसेच आमच्या फरार होण्याची कुठेही छोटीशी देखील बातमी नव्हती. त्यामुळे हिवाळे साहेब खरंच बोलत होते याची आम्हाला खात्री पटली.
दुपारी जवळच असलेल्या रिजनल ऑफिस मध्ये जाऊन RM साहेबांना भेटलो आणि त्यांना कालच्या सब इंस्पे. हिवाळेंच्या भेटी बद्दल सांगितलं. ते ऐकून RM साहेब म्हणाले..
“तुम्ही त्यांच्या बोलण्यावर अजिबात विश्वास ठेवू नका. या ना त्या मार्गाने तुमच्या कडून पैसे लुबाडण्यासाठीच ते आलेले असावेत. अहो, आपल्या जन्मदात्या बापालाही सोडत नाहीत हे पोलीस लोक पैसे खाण्याच्या बाबतीत.. !
तुम्ही आता ताबडतोब वैजापुरातील बँकेच्या वकिलांशी संपर्क साधा आणि त्यांना पोलीस स्टेशन मध्ये जाऊन बँकेविरुद्ध च्या FIR ची प्रत मिळण्यासाठी अर्ज करण्यास सांगा. त्यांत कोणती कलमं लावली आहेत हे समजल्याशिवाय अटकपूर्व जामिनासाठी (Anticipatory bail) कोर्टात अर्जच करता येणार नाही.. आणि हो, ती ट्रेनिंग सेंटरची जागा आता तुमच्यासाठी सुरक्षित राहिलेली नाही. आज पासून तुम्ही इथल्या व्हीआयपी गेस्ट रूम मध्ये शिफ्ट व्हा. DGM साहेबांना सांगून मी तशी व्यवस्था करतो.”
कोण खरं आणि कोण खोटं, आम्हाला तर काहीच समजेनासं झालं होतं. एकीकडे, ज्याअर्थी पेपरमध्ये बातमी नाही त्या अर्थी पोलिसांनी FIR दाखल केलेलाच नाही, हे हिवाळे साहेबांचं म्हणणंही खरंच वाटत होतं. तर दुसरीकडे, RM साहेब तर पोलीस स्टेशन मधून FIR ची कॉपी मागवून घेण्याबद्दल सांगत होते. शेवटी, वैजापूर येथील आमचे बँकेचे वकील श्री प्रभाकर मनोहर यांना फोन लावला आणि पोलीस स्टेशन मध्ये जाऊन FIR बद्दल चौकशी करण्यास सांगितलं. संध्याकाळ पर्यंत मनोहर वकिलांकडून काहीच मेसेज आला नाही. रात्री आठ वाजता त्यांचा मेसेज आला की बँकेचा माळी-कम-प्युन नंदू औरंगाबादला येण्यास निघाला असून त्याच्याजवळ आवश्यक ती कागदपत्रे दिली आहेत.
आम्ही दुपारीच नंदूला मेसेज करून रविशंकर व बेबी सुमित्रा यांच्या घरी/रूमवर जाऊन त्यांचे रोजचे वापरायचे कपडे व दोन चार ड्रेस घेऊन येण्यास सांगितले होते. रहीम चाचांचे घर वैजापूर पासून तीस किलोमीटर अंतरावर असलेल्या येवला इथे होते. त्यांचा मोठा मुलगा नुकताच तिथून येऊन त्यांचे कपडे व अन्य आवश्यक ते सामान देऊन गेला होता. आम्ही आता अधिरतेनं नंदूची वाट पहात होतो.
रात्री दहा वाजता नंदू आला. आल्या आल्या त्याने ॲडव्होकेट मनोहर साहेबांनी पाठविलेला एक लिफाफा माझ्या हातात ठेवला. लिफाफ्यात FIR ची कॉपी होती आणि सोबत मनोहर वकिलांची चिट्ठी ही होती. दोन तास पोलीस स्टेशन मध्ये ताटकळत बसवूनही पोलिसांनी FIR ची कॉपी न दिल्याने शेवटी न्यायालयात अर्ज करून FIR ची certified कॉपी मिळविल्याचे त्यात लिहिले होते. तसेच FIR काल दुपारी बारा वाजताच दाखल झाला असल्याचेही त्यांनी चिट्ठीत नमूद केले होते.
म्हणजे RM साहेबांचा अंदाज अचूक होता तर.. ! मग हिवाळे साहेबांनी आपल्याला कालच अटक का केली नाही ? तसंच FIR दाखल झालाच नाही असं खोटं ते का बोलले ? दिवसभरात नोंदविण्यात आलेल्या सर्व गुन्ह्यांची माहिती पोलिसांना रोज संध्याकाळी पत्रकारांना द्यावीच लागते असे ऐकून होतो. त्या आधारेच पत्रकार उद्याच्या पेपरात छापायची बातमी तयार करतात. मग आमच्या केस मध्ये पोलिसांनी ही माहिती पत्रकारांना का दिली नाही ?
अशा अनेक प्रश्नांची उकल होत नव्हती. काहीही असो, FIR ची certified प्रत तर हातात आली होती, आता अटकपूर्व जमीन (Anticipatory bail) मिळविण्यासाठी ताबडतोब एखाद्या चांगल्या वकिलाला गाठावे लागणार होते. बँकेच्या आलिशान व्हीआयपी गेस्ट सुट (suit) मध्ये बसल्या बसल्या माझ्या औरंगाबाद मधील मित्रांना फोन करून मी त्याबाबत सल्ला विचारत होतो. सरतेशेवटी सर्वानुमते जोगळेकर वकिलांचे नाव निश्चित केले आणि उद्या सकाळी नऊ वाजताच त्यांचेकडे जायचे असे ठरवले.
जोगळेकर वकिलांचा दुमजली बंगला रिजनल ऑफिस पासून जवळच होता. त्यांचे निवासस्थान व ऑफिस हे दोन्ही पहिल्या मजल्यावरच होते. बंगल्याबाहेर पक्षकारांची खूप गर्दी होती. खाली पार्किंग मध्ये पाच सहा कार व आठ दहा दुचाकी वाहने उभी होती. ती सर्व वाहने जोगळेकर वकिलांची तसेच त्यांच्या कर्मचाऱ्यांची असावीत. कारण त्या सर्व वाहनांची सिरीज वेगळी असली तरी रजिस्ट्रेशन नंबर मात्र एकच होता.. 302 !
जोगळेकर वकील खुनाच्या केसेस (कलम 302) लढण्यासाठी प्रसिद्ध होते. आणि अशा केसेस बाबतीत त्यांचा सक्सेस रेट सुद्धा खूप हाय होता. शिकाऊ वकिलांचा एक मोठा ताफाच त्यांच्या हाताखाली होता. आम्ही त्यांना भेटलो तेंव्हा त्यांना कोर्टात जायची घाई होती. माझ्या कडे एकवार नजर फिरवीत.. “केस संबंधी तुमच्या जवळ असलेली सर्व कागदपत्रे माझे असिस्टंट श्री. पुराणिक यांच्याकडे द्या. आणि तुम्ही रात्री आठ वाजता या. तेंव्हा निवांत बोलू…” असं सांगून ते लगबगीने निघून गेले. सुखदेव बोडखेने बँकेकडे दिलेला तक्रार अर्ज, पोलिसांकडे दिलेली लेखी तक्रार व FIR ची वैजापूर कोर्टातून मिळवलेली प्रमाणित प्रत एवढीच कागदपत्रे आमच्याकडे होती. ती पुराणिक वकिलांकडे देऊन आम्ही गेस्ट हाऊस वर परतलो.
रात्री आठ वाजता पुन्हा जोगळेकर वकिलांकडे गेलो तेंव्हा त्यांच्या पुढे आठ दहा जण बसले होते. त्यांच्या चेहऱ्यांवरुन ते सराईत गुंड वाटत होते. आणि आपसांत ते हिंदी भाषेत बोलत होते.
जोगळेकर वकिलांची मुन्ना नावाच्या त्या गुंडाशी चांगलीच जान पहचान दिसत होती. त्याच्याशी ते त्याच्याच छपरी भाषेत बोलत होते.
“काही नाही साहेब, त्या इब्राहिमने माझ्या एरियात मटका आणि देशी दारूचा अड्डा उघडला होता म्हणून त्याला धमकावण्यासाठी पिस्तुल घेऊन त्याच्या अड्ड्यावर गेलो होतो. त्यावेळी झालेल्या झटापटीत माझ्या पिस्तुलातून गोळी सुटली, ती इब्राहिमच्या कानाला चाटून गेली. सध्या तो सरकारी दवाखान्यात उपचार घेतो आहे आणि पोलिसांनी माझ्या अटकेचं वॉरंट काढलं आहे. नेहमी प्रमाणे तुम्ही मला यातून सहीसलामत वाचवाल याची खात्री आहे, म्हणूनच तुमच्याकडे आलो आहे..”
मुन्नाने एका दमात सगळं घडाघडा सांगून टाकलं. जोगळेकर वकील हसत हसत त्याला म्हणाले..
“बस.., एवढंच ? काही काळजी करू नकोस..! तुझं काहीही वाकडं होणार नाही. फक्त आता थोड्या दिवसांसाठी तू अंडरग्राउंड होऊन जा. बाकीचं मी बघून घेतो.. बरं, ते पिस्तुल कुठाय ? आणलं आहेस का इथे ?”
“हो, हो.. ! आणलं आहे ना !”
असं म्हणून झटकन पायजाम्याच्या खिशात हात घालून बाहेर काढलेलं एक ओबडघोबड पिस्तुल मुन्नाने अगदी लहान मुलाच्या उत्साहाने व कौतुकाने जोगळेकर वकिलांना दाखवलं. ते पिस्तुल हातात घेऊन वकील साहेब म्हणाले..
“अरे..! हे असलं कसलं गावठी पिस्तुल..?”
“देशी कट्टा आहे साहेब तो.. गेल्याच महिन्यात एका बिहारी भाईच्या लग्नासाठी पाटण्याला गेलो होतो तेंव्हा तिथून असे तीन चार कट्टे आणले होते. दिसायला रफ असलं तरी काम मात्र एकदम टफ आणि असरदार करतं..!”
कौतुकाने मुन्ना म्हणाला. (मुन्नाला त्याच्या धंद्यात सगळे “मुन्ना सनकी” या नावाने ओळखतात हे नंतर एकदा सहज बोलता बोलता पुराणिक वकिलांनी आम्हाला सांगितलं..)
“छान..!”
त्या प्राणघातक शस्त्राला हळुवारपणे कुरवाळुन परत मुन्ना सनकीला देत जोगळेकर म्हणाले..
“आता तुम्ही लोक जा ! यापुढे माझ्याशी कसल्याही प्रकारे संपर्क साधण्याचा प्रयत्न करू नका. काही खूपच अर्जंट असेल तर पुराणिक साहेबांजवळ निरोप द्या. सारे मोबाईल बंद ठेवा.. सिम कार्ड्सही नष्ट करा.. काही दिवसांनी प्रकरण थंड पडेल. मधल्या काळात काय करायचं ते मी पाहतो.. ! निघा आता तुम्ही..!”
मुन्ना “सनकी” ने खिशातून शंभराच्या नोटांची आठ दहा पाकिटं काढली आणि “अभी के लिए इतना रख लो साब..!” असं म्हणत ती जोगळेकर वकिलांच्या पुढ्यात ठेवली. त्या पैशांना स्पर्श ही न करता ते म्हणाले..
“पुराणिक साब नीचे बैठे है, जाते जाते उनसे मिलकर वकिलपत्र पर दस्तखत करके जाना.. और ये पैसे भी उन्ही के पास जमा करना..!”
“जी, शुक्रिया..! शब्बा खैर..! गुड नाईट साब..!”
मुन्ना सनकी आपल्या साथीदारांसह निघून गेला.. ते जाताना सहजच माझी नजर त्या सर्वांच्या शर्ट पायजाम्यांच्या फुगीर खिशांकडे गेली. नक्कीच त्या खिशांमध्ये नोटांच्या गड्ड्या व देशी कट्टे, पिस्तुले, रामपुरी चाकू अशी शस्त्रे असावीत..
बाप रे ! अशा सराईत गुन्हेगारांशी सलोख्याचे संबंध असणारा हा जोगळेकर वकील स्वतःही तितकाच मुरलेला व खतरनाक असावा. मी जोगळेकर वकिलांकडे निरखून पाहिलं..
साधारण पस्तीस ते चाळीस दरम्यानचे वय, भक्कम देहयष्टी, एखाद्या सिनेनटासारखा देखणा चेहरा, लालबुंद कोकणस्थी गोरा वर्ण, लबाड कावेबाज वाटणारे घारे डोळे, रुबाबदार मिशा, दाट केसांचा स्टायलिश भांग, गळ्यात टाय व अंगावर उंची कापडाचा अप-टू-डेट पेहराव.. एकंदरीत अत्यंत आकर्षक व्यक्तिमत्व असलेल्या वकिलसाहेबांची तितकीच गोरीपान, सुस्वरूप, सुडौल व सुंदर पत्नी अधून मधून त्यांना त्यांच्या कामात मदत करण्यासाठी, केस संबंधीच्या फायली व पुस्तके काढून देण्यासाठी बाजूच्याच घरातून सारखी ये-जा करीत होती. तसंच किचन मधून त्यांना पाणी, कॉफी, काजू-बदाम ई. आणून देत होती.
पण या सर्वांपेक्षा जास्त लक्ष वेधून घेत होती ती रश्मी.. जोगळेकर साहेबांची स्वीय सहायक… पर्सनल सेक्रेटरी.
श्री अजय कोटणीस हे बँकेतील माझे सहकारी असून, स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद मधून शाखा व्यवस्थापक या पदावरून निवृत्त झाले आहेत. त्यांचा ३५ वर्षांचा प्रदीर्घ अनुभव असून, त्यांच्या कार्यकाळात त्यांनी महाराष्ट्रातच नाही तर बाहेरील राज्यांमध्येही सेवा बजावली. त्यांना त्यांच्या सेवेत आलेले चित्तथरारक अनुभव ते त्यांच्या उत्कंठावर्धक शैलीत वर्णन करतात, आणि वाचकाला शेवटपर्यंत कथानकावर खिळवून ठेवतात.
त्यांना मराठवाड्यातील एका गावी बँकेत शाखा प्रमुख असतांना आलेल्या अनुभवावर आधारित, एक प्रसंग त्यांनी त्यांच्या खास शैलीत वर्णन केला आहे